Kandidatët për deputetë në Vlorë dëgjojnë zërin e komunitetit
Më 2 maj 2025, në qytetin e Vlorës, shoqata “Together for Life” zhvilloi një forum publik me pjesëmarrjen e kandidatëve për deputetë të subjekteve politike që garojnë në zgjedhjet parlamentare të 11 majit. Në këtë aktivitet morën pjesë gjithashtu përfaqësues të komunitetit dhe organizata lokale të shoqërisë civile që veprojnë në qarkun e Vlorës, me qëllim diskutimin mbi programet elektorale që adresojnë çështjet e sistemit shëndetësor në nivel lokal dhe kombëtar.
Forumi shërbeu si një hapësirë të hapur, gjithëpërfshirëse dhe transparente për dialog të drejtpërdrejtë midis kandidatëve për deputetë dhe qytetarëve. Fokus kryesor i diskutimit ishte qasja politike ndaj sektorit të shëndetësisë për periudhën 2025–2029, duke u përpjekur të ngushtojë hendekun midis qytetarëve dhe përfaqësuesve të ardhshëm në Kuvend. Në një kohë kur sistemi shëndetësor në Shqipëri përballet me sfida të shumta, duke përfshirë që mungesat në financim, te vështirësitë në aksesim dhe cilësinë e shërbimeve, ky debat kontribuoi në ngritjen e një platforme gjithëpërfshirëse për përfshirjen qytetare në politikëbërje.
Diskutimi u përqendrua në disa çështje kyçe: prioritetet e partive politike për përmirësimin e shërbimeve shëndetësore; investimet e planifikuara në nivel lokal dhe kombëtar; përfshirja e komuniteteve në hartimin e politikave të shëndetit publik; si dhe sfidat aktuale në akses, cilësi dhe barazi në kujdesin shëndetësor për të gjithë.
Gjatë takimit, qytetarët ngritën një sërë shqetësimesh konkrete që lidhen drejtpërdrejt me përvojat e tyre në marrjen e shërbimeve mjekësore. Ata kërkuan politika më të forta për garantimin e cilësisë së barnave që përfshihen në listën e rimbursueshme, duke nënvizuar rëndësinë e furnizimit të qëndrueshëm me medikamente cilësore. Një tjetër kërkesë e theksuar në takim ishte domosdoshmëria e investimeve në pajisje mjekësore moderne për Spitalin Rajonal të Vlorës, si dhe shtimi i specialiteteve të reja mjekësore, përtej 12 ekzistuese, për të shmangur dërgimin e pacientëve në spitale të tjera jashtë qarkut. Po ashtu, qytetarët kërkuan rritje të kontrollit dhe monitorimit nga strukturat përkatëse për të siguruar cilësinë dhe etikën profesionale të stafit mjekësor.
Në përgjigje të këtyre shqetësimeve, kandidatët për deputetë prezantuan disa nga angazhimet dhe prioritetet e tyre politike për përmirësimin e sektorit shëndetësor. Gjatë takimit, kandidatët për deputetë prezantuan një sërë premtimesh konkrete për përmirësimin e sistemit shëndetësor në nivel lokal dhe kombëtar. Ndër kryesoret ishin rritja e buxhetit për shëndetësinë së paku në nivein e vendeve të Rajonit dhe ngritja e mekanizmave që sigurojnë përdorimin me efektivitet të buxhetit për shëndetësinë. Disa prej kandidatëve u ndalën në hapat që subjektet që ata përfaqësojnë parashikojnë të iniciojnë për të garantuara ofrimin e shërbimeve falas për shtresat vulnerabël si dhe sigurimin e medikamenteve cilësore dhe të çertifikuara në vendet e BE. Masa të veçanta u premtuan që do të ndërmerreshin kundër korrupsionit dhe monopoleve në sektorin shëndetësor, ndërsa u theksua nevoja për krijimin e platformave për komunikim të drejtpërdrejtë mes pacientëve dhe spitaleve në të gjithë vendin. Kandidatët shprehën angazhim për rritjen e mbështetjes për fëmijët me autizëm dhe familjet e tyre përmes ndërhyrjeve ligjore e financiare, dhe premtuan se do të propozonin reformë gjithëpërfshirëse për pajisjen e qytetarëve me karta shëndetësore, që do të lehtësonte aksesin në shërbimet publike të çdo qytetari.
Aktiviteti u organizua në kuadër të projektit “Luftimi i Korrupsionit në Shpenzimet Publike në Sektorin e Shëndetësisë”, i mbështetur nga National Endoëment for Democracy (NED).
Brenda vitit të parë të mandatit të ri parlamentar, është parashikuar zhvillimi i një takimi të dytë mes përfaqësuesve të komunitetit dhe deputetëve të zgjedhur në Vlorë. Ky takim do të shërbejë si një mekanizëm i rëndësishëm për të vlerësuar ecurinë e zbatimit të premtimeve të dhëna gjatë fushatës dhe për të forcuar lidhjen ndërmjet qytetarëve dhe vendimmarrësve përmes llogaridhënies dhe bashkëpunimit të vazhdueshëm.
Amnesty International (e njohur zakonisht si Amnesty dhe AI) është një organizatë joqeveritare e përqendruar në të drejtat e njeriut me mbi 7 milion anëtarë dhe mbështetës në gjithë botën. Qëllimi i organizatës është “të bëjnë hulumtime dhe të gjenerojë veprime për të parandaluar dhe për t’i dhënë fund abuzimeve të rënda të të drejtave të njeriut, dhe të kërkojë drejtësi për ato të drejta që janë shkelur”
Shëndetësia është vendosur në qendër të shqetësimeve të raportit vjetor të Amnesty International për Shqipërinë, duke e identifikuar si një nga fushat ku të drejtat e njeriut po shkelen rëndë dhe sistematikisht. Në një vend ku kujdesi shëndetësor duhet të jetë prioritet kombëtar dhe themel i mirëqenies sociale, raporti ekspozon një realitet dramatik: pacientë me sëmundje të rënda që detyrohen të ndjekin trajtime me pagesë në klinika private, shpesh të administruara nga vetë mjekët e spitaleve shtetërore; mungesë infrastrukture, personeli dhe akses të barabartë në shërbime, sidomos në zonat rurale.
Përveç vëzhgimeve të Amnesty International, këto problematika janë dokumentuar edhe nga organizata shqiptare si shoqata Together for Life, e cila prej vitesh monitoron sistemin shëndetësor në vend.
Në rapoprtin “MONITORIMI I STRATEGJISË KOMBËTARE TË SHËNDETËSISË 2021-2030, ARRITJET DHE SFIDAT” publikuar nga TFL konstatohet se sistemi shëndetësor në Shipëri lëngon nga:
mungesa e financimit
keqpërdorimi i fondeve
mungesa e transparencës
“Nga viti 2020 deri në 2023, kujdesi parësor është përballur me një rënie të vazhdueshme të mbështetjes financiare, ku përqindja e buxhetit të alokuar për këtë sektor ka rënë nga 11.4% në 9.1% të buxhetit të shëndetësisë“, citon raporti.
Po ashtu raporti i shoqatës “Together for Life” “e konsideron shqetësues mungesën e informacionit, transparencën dhe llogaridhënien e institucioneve përgjegjëse në këtë sektor.
Në këtë kontekst, rikthimi i vëmendjes publike dhe institucionale tek shëndetësia nuk është thjesht kërkesë sociale — është urgjencë kombëtare.
Raporti përmbledh një panoramë të gjerë të shkeljeve që lidhen me të drejtën për shëndet, dhunën me bazë gjinore, trajtimin e të burgosurve, lirinë e shtypit, trajtimin e refugjatëve dhe diskriminimin ndaj grupeve të margjinalizuara.
Ky raport hedh dritë mbi këto çështje, duke u bazuar në raportime nga organizata si OKB-ja, Komiteti Evropian për Parandalimin e Torturës, Reporterët pa Kufij dhe të tjera, për të paraqitur një panoramë të paanshme dhe të thelluar mbi sfidat e të drejtave të njeriut në Shqipëri sot.
Disa pacientë që kishin nevojë për trajtim ndaj kancerit u transferuan nga mjekët nga Spitali Shtetëror “Nënë Tereza” në Tiranë drejt klinikave private me pagesë. Mjekët u pezulluan dhe hetimet janë në vazhdim. Komiteti i OKB-së për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore shprehu shqetësime për mungesat në infrastrukturën shëndetësore, mungesën e personelit, mungesën e aksesit në shërbime të specializuara për shëndetin seksual dhe riprodhues si dhe shpërndarjen e pabarabartë të shërbimeve shëndetësore, veçanërisht në zonat rurale.
DHUNA SEKSUALE DHE ME BAZË GJINORE
Policia raportoi se, në gjashtë muajt e parë të vitit, 686 gra ishin subjekt i dhunës në familje, një rritje prej 30 rastesh krahasuar me vitin e kaluar. Një studim i publikuar në maj theksoi se mungesa e mbështetjes institucionale detyron viktimat e dhunës në familje të kthehen te abuzuesit e tyre. Komiteti i OKB-së për të Drejtat Ekonomike, Sociale dhe Kulturore theksoi se procedura për përfitimin e ndihmës juridike falas duhet të rishikohet për të siguruar akses më të mirë për viktimat e dhunës në familje.
TRAJTIM ÇNJERZOR, POSHTËRUES APO DENIGRUES
Në janar, Komiteti Evropian për Parandalimin e Torturës shprehu sërish shqetësime për kushtet e jetesës së pacientëve psikiatrikë . Në objektin e përkohshëm për pacientët psikiatrikë brenda Burgut të Lezhës, Komiteti shprehu shqetësime për mbipopullimin, mungesën e stafit mjekësor dhe mungesën e infrastrukturës. Nënkomiteti i OKB-së për Parandalimin e Torturës raportoi gjithashtu një numër të lartë të personave në paraburgim dhe mungesë të aksesit të mjaftueshëm në kujdes shëndetësor për personat e ndaluar.
LIRIA E SHPREHJES
Në maj, Indeksi Botëror për Lirinë e Shtypit 2024 nga Reporterët pa Kufij konstatoi se liria dhe pavarësia e medias në Shqipëri ishte e kërcënuar nga konfliktet e interesit mes botës së biznesit dhe asaj politike, një kuadër ligjor me mangësi dhe rregullim të njëanshëm. U konstatua se gazetarët vazhduan të përballen me intimidim si nga politikanët ashtu edhe nga krimi i organizuar.
TË DREJTAT E REFUGJATËVE DHE MIGRANTËVE
Në janar, Gjykata Kushtetuese i dha dritën jeshile Parlamentit për të ratifikuar një marrëveshje me Italinë në lidhje me ndërtimin e dy qendrave të paraburgimit në Shqipëri për të mbajtur azilkërkuesit e shpëtuar nga anijet shtetërore italiane, pavarësisht shqetësimeve për paraburgim arbitrar.
Azilkërkuesit e parë të ndaluar sipas marrëveshjes, nga Bangladeshi dhe Egjipti, u kthyen në Itali pas një vendimi tjetër të gjykatës italiane në tetor; kjo u dha atyre të drejtën që kërkesat e tyre për azil të përpunohen në Itali.
DISKRIMINIMI
Në prill, Komiteti CERD theksoi sfidat e vazhdueshme për komunitetet Rome dhe Egjiptiane, përfshirë vështirësitë në regjistrimin e lindjes dhe sigurimin e dokumenteve të identitetit, si dhe aksesin në shërbimet publike. Komiteti gjeti prova për ndarje de facto dhe diskriminim të fëmijëve romë dhe egjiptianë në disa shkolla.
Personat LGBTI
Në maj, një martesë simbolike mes personave të së njëjtës gjini në Tiranë shkaktoi polemika, ndonëse nuk ishte ligjërisht e njohur. Ajo nxiti reagime të ashpra nga e djathta politike dhe grupet fetare, duke çuar në rritjen e gjuhës së urrejtjes ndaj komunitetit LGBTI. Në korrik, Eksperti i Pavarur i OKB-së për mbrojtjen nga dhuna dhe diskriminimi për shkak të orientimit seksual dhe identitetit gjinor u bëri thirrje autoriteteve shqiptare të harmonizojnë ligjet dhe politikat me realitetet që përjeton komuniteti LGBTI, duke njohur stigmatizimin dhe diskriminimin që ata përjetojnë në arsim, kujdes shëndetësor, punësim dhe jetën e përditshme.
Koncesionet në shëndetësi kanë qenë një nga temat më të diskutuara dhe më të debatuara në opinionin publik shqiptar gjatë dekadës së fundit. Çështja nuk është e re, por rkthehet në vëmendje përmes një raporti të fundit të publikuar nga shoqata Together for Life , “MENAXHIMI DHE SFIDA E KONCESIONEVE NË SHËNDETËSI”, i cili hedh dritë mbi mënyrën e dhënies dhe zbatimit të këtyre kontratave PPP.
E ftuar në emisionin “Box to Box” në Svan TV, Alma Lahe menaxhere pranë TFL duke ju referuar të dhënave të raportit shprehet se rasti i koncesioneve në shëndetësi përfaqëson një shembull shqetësues të mungesës së transparencës, shkeljeve ligjore dhe mosmbrojtjes së interesit publik.
Sipas Lahes në vend që të përmirësojnë sistemin shëndetësor, këto koncesione kanë krijuar një barrë financiare të pajustifikuar për buxhetin e shtetit, ndërsa qytetarët nuk kanë përfituar në masën që u premtua.
“Për koncensionet në Shëndetësi nuk jemi ne të parët që po flasim dhe vijmë nëpërmjet këtij raporti. Është folur që me koncesionin e parë në 2015 që ishte check-up (Kontrolli Shëndetësor Bazë) dhe me tre koncesionet e tjera. Madje tre nga koncesionet janë në SPAK në hetim. Përveç Hemodializës, e cila nuk është në hetime, tre të tjerat janë në proces hetimi, madje njëra prej tyre është çuar në gjykatë për gjykim që është “Sterilizimi” dhe një nga të akuzuarit është edhe vetë ish ministri i Shëndetësisë,” thotë Lahe.
Një nga problematikat më serioze që shoqëron procesin e dhënies së koncesioneve në shëndetësi është mungesa sistematike e dokumentacionit zyrtar. Edhe pse sipas ligjit për të Drejtën e Informimit referuar prokurimeve publike dhe kontratave koncesionare, institucionet përgjegjëse janë të detyruara të publikojnë dhe vënë në dispozicion çdo informacion që lidhet me procedurat, kontratat dhe vlerësimet financiare të koncesioneve, në praktikë ky detyrim është shpërfillur.
“E tëra e ka rrjedhojën nga fillimi. Pra mënyra e konceptimit të koncesioneve. Ne në fakt ofrojmë një analizë të thelluar të koncesionit të Check-up. Përpos se kanë kaluar dhjetë vite për këtë koncesion dhe pak më pak për koncesionet e tjera ende sot e kësaj dite është shumë vështirë të gjesh informacion. Ligji për të Drejtën e Informimit kur i referohet Prokurimeve Publike dhe Koncesioneve PPP e kanë detyrim ligjor që institucionet përgjegjëse t’i kenë të tëra të publikuara, të tërë dokumentacionin, ndërkohë edhe sot po të hysh të kërkosh nuk i gjen, dhe kjo ishte në fakt sfida më e madhe me të cilën u përballëm. Që nga ideimi i vetë kontratave, procedurat që janë ndjekur për dhënien me koncesion, kontrata në vetëvete dhe pastaj pjesa tjetër e zbatimit të koncesioneve.”
Një tjetër problem madhor që theksohet në raport është fakti se nuk ka një pasqyrë të dhënash sesi zbatimi i këtyre koncesioneve ka ndikuar në popullatë.
“Problematika që ne kemi konstatuar është vërtet shumë e rëndë dhe nëse do të kishim edhe më shumë dokumentacione, pra dhe me ato që kemi arritur të sigurojmë , pra eksperti ka arritur të sigurojë edhe nëpërmjet rrugëve zyrtare sepse sigurisht janë zyrtare të gjitha dokumentet, vihet re që çdo procedurë ligjore. Legjislacioni është ndryshuar në mënyrë të përshpejtuar dhe pavarësisht ndryshimeve ligjore, përsëri në ndjeken e tërë procedurave janë shkelur të tërë bazat ligjore, i tërë legjislacioni. Dhe ajo që bie shumë në sy është që kuur është konceptuar i referohem Check –Up tërë barra, tërë risku i është lënë institucioneve publike. Ndërkohë fitimi është kujdesur shumë edhe në nëshkrimin e kontratës edhe në dokumentet për aplikim për check-up-in është kujdesur shumë autoriteti kontraktor, që në fakt duhet të mbrojë buxhetin e shtetit , duhet të mbrojë paratë tona, është kujdesur që të mbrojë fitimet e koncensionarit. Pra nëse aty është parashikuar një numër, që në fillimet e herës qëkur është bërë analiza pse ishte i nevojshëm koncesioni është marrë një numër prej 900 mijë qytetarësh që i përkasin grupmoshës 40-65 vjeç, këtë referuar Check-up nga të dhënat e INSTAT. Ndërkohë nuk është bërë një analizë e plotë sesi e kanë këta qasjen, a kryhen analiza nga qytetarët me vullnetin e tyre, si është niveli i sëmundshëmrisë në këto grupmosha, pra nuk ka një analizë të tillë. Ndërkohë që është marrë në mënyrë apriori dhe është thënë 475 mijë qytetarë do të bëjnë analizat çdo vit.”
Intervista e plotë:
Mungesë vullneti për rishikim apo anulim
“Tavani dhe dyshemeja. Në çfarë kuptimi? Nëse është më i vogël numri i kontrolleve, ti do të paguash edhe për ato që nuk janë kryer. Dhe nëse është më i lartë buxheti i shtetit është i detyruar , qoftë edhe 1 më tepër ta paguajë (1537 lekë). Dhe ndërkohë buxheti është në humbje. Që në fillim kur është lidhur kontrata dhe përzgjedhja e këtij koncesionari pra kësaj oferte është në kundërshtim me ligjin, sepse kjo ishte oferta më e lartë. Dhe pa snjë justifikim për njësi, për një kontroll bazë, një person që kryen analizat diferenca me dy operatorëve të parit dhe të dytit, që ngelën konkurrentë deri në fund është tek 238 lekë të reja për një individ. Nëse këtë do ta shumëzojmë për 450 mijë në vit dhe për 10 vite kuptohet sesa është humbja e shtetit në fund të këtij koncesionari. Dhe kjo pastaj vazhdon, pavarësisht shkeljeve të konstatuara, jo vetëm shkrimeve investigative, jo vetëm subjekteve politike që janë edhe ato autorët e denoncimit në SPAK të dy prej koncesionarëve dhe institucionet publike nuk kanë marrë masa as sot e kësaj dite, qoftë për rishikimin e kontratave. Pra nuk kemi transparencë, a janë parë këto kontrata, a janë rishikuar, ose për anulimin e tyre. Pra ne vazhdojmë të paguajmë dhe akoma për fatin e keq dhe pa transparencë në buxhetin afatmesëm deri në 2027 është parashikuar që check-up të vazhdojë, pavarësisht se ai mbaron sepse kohëzgjatja është 10-vjeçare, shto dhe kohën e pezullimit që ka pasur në periudhën e COVID prej disa muajsh,” tregon Lahe.
Gjatë COVID kompania koncesionare refuzonte të kryente analiza me argumentin se ishte ezauruar fondi i analizave që duhej të kryheshin.
“Edhe vetë koncesionari edhe vetë shteti duhej ta vinin direkt në funksion, tërë asetet e krijuara për check-upin duhej të viheshin në funksion të problemtikës që lindi. Ndërkohë që kjo nuk ndodhi . Dhe ne në ato vite kemi paguar pothuajse dyfishin e analizave që janë kryer. Pra numri i personave që kanë kryer check up-ka qenë shumë më i ulët sesa ai i parashikuar. Ndërkohë që buxheti i shtetit ka vazhduar t’i japë fonde koncesionarit sikur të kishte kryer 475 mijë kontrolle në vit.”
Koncesionet që duhet të ishin një mjet për të përmirësuar cilësinë e shërbimeve, janë kthyer në simbol të keqpërdorimit të fondeve publike dhe mungesës së kontrollit institucional.
Qindra pacientë të diagnostikuar me sklerozë multiple në Shqipëri kanë pasur trajtim të munguar ose të vonuar me medikamente, duke rrezikuar shëndetin dhe cilësinë e jetesës.
Etleva* ishte vetëm 20 vjeç kur u diagnostikua me një sëmundje autoimunitare të pashërueshme të quajtur Skleroza Multiple. Në vitin 2001, kur ishte studente në Itali, ajo përfundoi në spital për shkak të dhimbjeve të forta të kokës, mpirjes në njërën anë të trupit dhe disa episodeve të humbjes së ekuilibrit.
Lajmi që mori nga mjekët ishte tronditës.
“M’u errësuan sytë, u mbylla në vete dhe m’u desh shumë kohë që të mësohesha me këtë sëmundje, e cila më shfaqej herë pas here,” kujton Etleva, sot 44 vjeç.
Perpecitë e Etlevës me sëmundjen u rënduan pas kthimit në atdhe, ku ajo u mjekua për disa vite me Interferon – medikamenti i vetëm në atë kohë në dispozicion të pacientëve me sklerozë të shumëfishtë në Shqipëri. Por Interferoni e humbi efektin në trupin e saj dhe medikamente të tjera nuk kishte.
Etleva i tha BIRN se qëndroi shumë vite pa mjekim, përpara se mjekët t’i jepnin një medikament të ri në vitin 2021, i cili i shkaktoi probleme në mëlçi.
“Që nga ajo kohë nuk marrë mjekime të tjera, nuk më rekomandojnë, pasi mjekët thonë që jam mirë,” tha Etleva për BIRN. “Në fakt jam mbyllur në shtëpi pasi nuk mund të lëviz, kam humbje të ekuilibrit dhe lodhem shpejt,” shtoi pacientja e shqetësuar.
Skleroza e shumëfishtë është një sëmundje kronike autoimunitare që godet sistemin nervor, duke rrezikuar dobësim të muskujve, probleme me shikimin, humbje të ekuilibrit e deri në invaliditet. Sëmundja diagnostikohet kryesisht mes moshës 20-40 vjeç, por në raste të rralla edhe në mosha minorene.
Për sistemin shëndetësor shqiptar, skleroza multiple ka një prevalencë të ulët dhe nuk konsiderohet një problem. Por qindra pacientë të diagnostikuar në Shqipëri jetojnë me dramën e trajtimeve të mohuara ose të vonuara, të cilat rrezikojnë shëndetin dhe cilësinë e tyre të jetesës.
Sipas Tanush Çaushit, president i fondacionit “Pema e Jetës” për pacientët me sklerozë multiple, mungesa e medikamenteve dhe e protokollit të trajtimit ndër vite ka sjellë përkeqësim të shëndetit për shumë persona që vuajnë nga kjo sëmundje në Shqipëri.
Çaushi shprehu gjithashtu shqetësimin se sistemi shëndetësor arrin të trajtojë vetëm 10% të pacientëve, ndërkohë që shërbimet e domosdoshme të fizioterapisë dhe trajtimet psikologjike nuk mbulohen ende nga shteti.
“Shumë të sëmurë janë detyruar të ikin jashtë vendit për trajtim, pasi në Shqipëri nuk kanë mundur ta marrin atë,” tha ai për BIRN.
Ministria e Shëndetësisë pretendoi përmes një përgjigje me shkrim se ndiqte protokollet ndërkombëtare për diagnostikimin dhe trajtimin e pacientëve me sklerozë multiple, ndërsa kishte përfshirë në listën e barnave të rimbursueshme disa medikamente inovatore për trajtimin e sëmundjes.
“Konsultat, diagnostikimi dhe trajtimi me barna përcaktohet nga një ekip prej 6 mjekësh, tre senior dhe tre rezidentë. Komisioni me 3 mjekë pranë shërbimit universitar të Neurologjisë në QSUNT vlerëson ecurinë e pacientit në dinamikë në lidhje dhe me trajtimin me barna të rimbursueshme dhe spitalore,” tha Ministria e Shëndetësisë.
Sëmundje e paparashikueshme
Zbulimi dhe trajtimi i sklerozës së shumëfishtë ka qenë një sfidë e vazhdueshme për shkencëtarët dhe neurologët që prej fillimit të shekullit 19. Qindra terapi u testuan në mënyrë të pasuksesshme te personat e prekur në botë, përpara se pacientët me episode të përsëritura të trajtoheshin me kortizon në fillim të viteve 1950.
Në Shqipëri, mjekimi i parë për trajtimin e pasojave të sëmundjes u fut në vitin 2000 dhe për gati dy dekada mbeti i pandryshuar, pavarësisht përparimit të shkencës dhe miratimit të medikamenteve të reja.
Vendit i mungon gjithashtu një regjistër kombëtar i pacientëve me sklerozë multiple, çka e bën numrin e tyre të paqartë. Ministria e Shëndetësisë nuk vuri në dispozicion të BIRN numrin total të pacientëve, por vetëm të dhënat e vitit 2024, sipas së cilës janë ndjekur gjithsej 210 raste.
Ndërkohë, fondacioni “Pema e Jetës” numëron rreth 2 mijë pacientë në të gjithë vendin, duke u bazuar te studimet e veta.
Në Shërbimin e Neurologjisë në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, mjekja Jera Kruja, njëherazi shefe e shërbimit, merret prej 45 vitesh me trajtimin e sklerozës multiple, të cilën ajo e quan një sëmundje të paparashikueshme.
“Është sëmundje autoimune, ka shumë të panjohura. Pra, ti mund t’ja bësh të gjitha dhe sëmundja mund të shkojë keq. Dhe një tjetër që s’ka bërë asgjë, shkon mirë,” shpjegon ajo.
Sipas Krujës, numri i pacientëve në rang vendi nuk është shumë i lartë dhe ajo beson se sëmundja është e mbuluar mirë në krahasim me sëmundje të tjera më të shpeshta si epilepsia apo parkinsoni. Kruja tha gjithashtu se mbulimi me medikamente është përmirësuar ndjeshëm që nga viti 2000, kur mjekimi i parë për sklerozën multiple mbërriti në Shqipëri.
“Mjekimin e parë për këtë sëmundje e kemi që në vitin 2000, që ka qenë vetëm pak vite pasi u fut në Europë. Pastaj futëm disa medikamente dhe ngelëm disa vite me ato, ndërkohë që shkenca përparoi dhe nxori mjekime të reja,” kujton Kruja, e cila thekson se situata ka ndryshuar gjatë viteve të fundit.
Në dy vitet e fundit, sipas saj, shteti rimburson 100% shtatë alternativa për trajtimin e Sklerozës Multiple nga 14 të tilla që qarkullojnë në Europë, përfshirë edhe katër barna inovatore si Ocrevus, Mavenclad, Glatiramer Acetate dhe Cesimta.
Por Tanush Çaushi nga fondacioni “Pema e Jetës” i tha BIRN se vetëm një numër i kufizuar pacientësh po trajtohen me medikamentet e reja.
“Numri i të trajtuarve me sklerozë multiple në vendin tonë është mbi 160 pacientë, ndërkohë që numri i të prekurve rezulton të jetë më i lartë. Sipas statistikave të QSUT janë rreth 1000 pacientë, ndërkohë që sipas studimeve tona rezultojnë rreth 2000 pacientë,” tha ai.
Çaushi, 42 vjeç, u diagnostikua me sklerozë multiple në vitin 2015 dhe thotë se sëmundja ka avancuar në një kohë të shpejtë, aq sa tani ai mundet të ecë me ndihmën e një walker-i. Ai fajëson protokollin e mjekimit për avancimin e sëmundjes.
“Për katër vite jam trajtuar me Interferon, prandaj jam përkeqësuar kaq shumë. Kam kërkuar medikament tjetër, por më kanë thënë nga spitali: nuk kemi medikament tjetër,” thotë Çaushi.
“Kur e mora vesh që kishte medikamente të tjera, ishte tepër vonë për mua. Dëmi ishte bërë,” shtoi ai.
Gjatë dy viteve të fundit, Çaushi po trajtohet me Ocrevus, të cilin e merr dy herë në vit në kushte spitalore me injeksion. Por ai druhet se do t’i ndërpritet mjekimi.
“Kohët e fundit po më thonë që trajtimi me këtë medikament vetëm për dy vite bëhet, ndërkohë që jashtë vendit, nëse është funskional për pacientin, medikamenti merret me vite, edhe 10 vjet,” tha ai.
Pacientët nuk kanë akses në medikamente
Medikamentet e trajtimit të sklerozës multiple janë tejet të kushtueshme me çmime që variojnë nga 2 mijë deri në dhjetra mijëra euro për njësi. Sipas Ministrisë së Shëndetësisë, barnat e rimbursueshme për këtë kategori pacientësh kanë kushtuar 394 milionë lekë [3.9 milionë euro] për vitet 2022-2024.
Vetëm bari Ocrevus/ Ocrelizumab i ka kushtuar 64 milionë lekë QSUT-së gjatë një procedure prokurimi për vitet 2022-2024. Gjithsesi, këtë medikament e kanë përfituar vetëm një numër i kufizuar prej gati 20 pacientësh në këtë periudhë.
Pacientët e tjerë me të cilët BIRN foli ankohen për mungesën e medikamenteve dhe ndërprerjen e shpeshtë të tyre, ndërkohë që luftojnë çdo ditë me këtë sëmundje të vështirë.
Vera Bungu, një 47 vjeçare nga Vora ka mbetur prej vitesh në shtrat, pasi nuk i lëviz dot gjymtyrët e deformuar. Ajo është diagnostikuar 14 vite më parë, por ka marrë trajtim me medikamente vetëm para katër vitesh.
“Nuk lëviz dot as duart, as këmbët, nuk qëndroj dot as në karrocë. Edhe për t’u ushqyer, më ushqen kunata, pasi nuk kam njeri tjetër,” thotë Vera.
Aktualisht, ajo po trajtohet me Vitaminë C, Lioresal, medikament për qetësimin e muskujve, dhe një qetësues për ankthin. Ajo ankohet se nuk ka pasur akses në medikamentet e tjera që trajtojnë simptomat e Sklerozës Multiple.
“Nga spitali, më kanë thënë se nuk ka medikamente për Sklerozën Multiple, ndërsa mjeku i familjes më ka thënë ka, por nuk e jep spitali. Mendova të hyjmë dhe në borxhe për ta blerë, por ishte rreth 35 mijë euro një flakon dhe nuk e përballoj dot,” tha ajo.
Edhe Albana, një 48 vjeçare nga Lezha ka një përvojë të ngjashme. E diagnostikuar para 6 vitesh me sklerozën e shumëfishtë, ajo është trajtuar me Interferon vetëm për 1 vit e gjysmë.
“Pastaj nuk ma dhanë më, shko në qytetin tënd më thanë. U bëra mirë, por kisha vështirësi. M’u rikthye sërish, nuk lëviz më, kam ngelur në krevat,” ankohet Albana, e cila shtoi se mjekët në Lezhë i kanë thënë që mjekimi mund të jepet vetëm nga Tirana.
Blerina*, vajza e një pacienti të diagnostikuar dy vjet më parë me sklerozë multiple thotë se nuk arritën të sigurojnë asnjë medikament në Shqipëri pavarësisht përpjekjeve, duke u detyruar që të zhvendoseshin drejt Italisë për kurimin e të atit.
“Në spital më thanë: është moshë e madhe babai, le të rrijë kështu njëherë për njëherë. Duke parë gjendjen që po përkeqësohej, frika për një relaps të mundshëm po rritej dita ditës,” kujton ajo.
Pasi siguroi një kartë shëndeti në Itali, Blerina thotë se babai i saj iu nënshtrua ekzaminimeve atje dhe më pas iu dha menjëherë medikamenti, bashkë me këshillën që nuk duhej ndërprerë asnjëherë.
“Kemi shpenzuar shumë e kemi marrë dhe kredi vetëm për t’i mundësuar babit një jetë më cilësore,” tha Blerina. “Jam e zhgënjyer nga trajtimi në Shqipëri dhe është absurditet që më shpejt të arrij t’i siguroj ilaçet në Itali sesa në vendin ku ai ka punuar me vite,” shtoi ajo.
Mjeku neurolog grek, Grigorios Nasios, i cili trajton edhe pacientë me sklerozë multiple në njërin prej spitaleve private të vendit i tha BIRN se pacientët shqiptarë nuk trajtohen mirë nga sistemi dhe e quajti këtë “një tragjedi”.
“Unë personalisht i trajtoj shumë prej tyre dhe kam hasur vështirësi edhe për të patur akses në medikamente,” tha Nasios.
“Ne kurrë nuk e ndërpresim trajtimin. Mund të ndodhë nëse gjendja është shumë kronike dhe rastet e sëmundjes progresive dytësore, por kjo vetëm pasi e kemi trajtuar për 20-30 vjet,” shtoi ai.
Fizioterapia nga xhepi
Pacientët me sklerozë multiple paguajnë nga xhepi shërbimet mjekësore që lidhen me fizioterapinë, shëndetin mendor dhe në raste të rënduara, edhe nevojën për infermierë dhe kujdetarë, pasi sistemi publik shëndetësor nuk i ofron dhe as nuk i mbulon këto shërbime.
Mjekja neurologe, Jera Kruja e konsideron fizioterapinë si bazë terapeutike, por mundësitë në shërbimin që ajo drejton janë të kufizuara. Kruja thotë se para disa vitesh bëri një ambient të përshtatshëm për rehabilitimin e pacientëve, por ky ambient nuk varet prej vitesh nga Neurologjia.
“Është i rëndësishëm jo vetëm në spital, por edhe ambulator shumë i rëndësishëm,” tha ajo lidhur me fizioterapinë.
Fondacioni “Pema e Jetës” po lobon prej vitesh që pacientët me sklerozë multiple të përfitojnë falas shërbimet e fizioterapisë, që sipas presidentit të saj, Tanush Çaushi u kushtojnë shtrenjtë atyre.
“Të gjitha kostot i mbulojmë privatisht. Unë duhet të kryej 3 seanca në javë me 25-30 Euro seanca. Plus më duhet të marr edhe taksi për të shkuar te klinika. Kostot janë të papërballueshme për të kryer fizioterapinë privatisht,” tha Çaushi.
Sipas fizioterapistit Fatjon Hajdari, mungesa e trajtimit periodik për pacientët me sklerozë multiple rëndon mbi shëndetin dhe cilësinë e tyre të jetesës.
“Mungesa e fizioterapisë çon në bllokim muskular dhe të artikulacioneve dhe e bën të pamundur lëvizshmërinë normale të njeriut. Nëse nuk do t’ju nënshtrohen fizioterapisë, këta pacientë do të kenë vetëm përkeqësim të aftësinë se tyre fizike dhe deri në bllokim të gjymtyrëve dhe qëndrimin në shtrat,” tha Hajdari.
Ndryshe nga sa thonë pacientët, Ministria e Shëndetësisë pretendoi se shërbimi i fizioterapisë ofrohej falas.
“Pacientët që kanë rekomandim nga mjeku neurolog e marrin këtë shërbim në qendrat socio-shëndetësore të krijuara dhe që gradualisht do të mbulojnë gjithë territorin sipas planit të veprimit 2021-2030,” përfundoi Ministria e Shëndetësisë.
*Emrat janë ndryshuar për të mbrojtur privatësinë e pacientëve.
Insulina ilaçi i mrekullisë për persont që vuajnë nga diabeti është kthyer në makth për pacientët në Shqipëri. Kostoja për të siguruar fishat e diabetit janë bërë të papërballueshme. Ilaçi, që duhet të jetë falas për pacientët po shitet me para. Qytetarët raportojnë se mungon insulina me rimbursim, ndaj pacientët diabetikët e blejnë me lekë në farmaci.
Shoqata e Pacientëve me Diabet ka denoncuar në mediat sociale këtë problematikë.
“Si është e mundur që insulina, e cila duhet të jetë falas për pacientët, po shitet me para? Kush mban përgjegjësi për këtë shkelje të drejtave të pacientëve? Në vend që të garantohet furnizimi me barna cilësore dhe falas, po përballemi me produkte të skaduara dhe pagesa të padrejta!”, shkruhet përbri ankesave të qytetarëve.
Shqipëria numëron rreth 100 mijë persona të prekur nga diabeti.
Ndonëse mjekët rekomandojnë deri në 4 matje në ditë të glukozës për pacientët që trajtohen me insulinë, shumë prej i shmangin matjet për të reduktuar kostot.
Sëmundja kërkon kontroll 3, 4 deri 7 herë në ditë në varësi të gjendjes shëndetësore. Por një fishë kushton 50 lekë/ copa dhe një gjilpërë 20 lekë/copa.
100 fisha kushtojnë 5000 lekë të reja. Duhen katër age në ditë, me të cilat injektohet insulina, pra rreth 120 në muaj.
Pra edhe të vetmin shërbim që duhet ta marrin të rimbursuar, qytetarët detyrohen të paguajnë.
Ankesat nga shoqata e diabetikëve në lidhje me kostot e larta dhe ndihmën e ulët ekonomike që marrin, e cila nuk u mjafton për të mbuluar shpenzimet kanë qenë të pandërprera. Sipas tyre, pacientët diabetikë janë lënë të mëshirë të fatit.
Të tjera problematika:
-Kempi ka qenë 11000leke tani është bërë nga 7500-8700 lekë.
-Protokolli shëndetësor ka qenë 4 Hemoglobina të glukozuar tashmë janë bërë bërë 2
-Fishat e glicemisë pavarësisht cilësisë, ka qenë me shumë, ndërkohë që numri ka ardhur duke u reduktuar.
Nëse nuk trajtohet siç duhet, diabeti kthehet në një çrregullim kronik progresiv me efekte shkatërruese në të gjithë trupin: sëmundja mund të dëmtojë zemrën, veshkat, sytë dhe mund të bëhet shkak për neuropati gjymtuese dhe amputime.
Këto probleme reflektojnë një menaxhim joefikas të kontratave PPP në shëndetësi dhe kosto të larta për shërbime që nuk realizohen.
Koncesionet aktive në shëndetësi duke nisur nga ai i kontrollit bazë (check up) e deri tek ai i pajisjeve kirurgjikalë shfaqin ende sipas Kontrollit të Lartë të Shtetit problematika të cilat ndryshojnë nga rasti në rast.
Këto nisin nga kontrollet e pakryera por të faturuara, Tatimi mbi Vlerën e Shtuar i aplikuar por që në shëndetësi nuk gjen zbatim sipas kuadrit ligjor në fuqi apo edhe tejkalimi i parashikimit të shpenzimeve në disa kontrata të cilat duhet të mbulohen nga buxheti.
Gjetjet e Kontrollit të Shtetit në një auditim pranë Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor (FSDKSH) shkojnë në një linjë me Raportin e i Monitorimit të Strategjisë Kombëtare të Shëndetësisë 2021-2030, i cili nënvizon se “mungesa e transparencës ka karakterizuar zbatimin e kontratave të Partneritetit Publik Privat (PPP) në shëndetësi, duke rritur shqetësimet mbi keqpërdorimin e fondeve publike.”
Po ashtu, theksi vihet ne koston e shërbimeve në këto vite rezultojnë me të larta nga sa janë parashikuar dhe nga buxheti është paguar edhe për shërbime të pakryera.
Deri tani procedurat e ndjekura nga strukturat e shëndetësisë në dhënien me koncesion të disa shërbimeve në formën e PPP kanë rezultuar, në rastin më të mirë, të dyshimta dhe, në rastin më të keq, korruptive dhe, në të gjitha rastet, është evidentuar kosto e lartë për fondet publike.
Specifikisht duke iu referuar viteve 2022 dhe 2023 për sa i përket ecurisë së koncesioneve tregojnë një mospërputhje mes buxheteve të planifikuara dhe shpenzimeve reale, duke ngritur shqetësime lidhur me menaxhimin e financave dhe eficencën e këtyre kontratave.
Shërbimi Check-Up tregoi një rritje të kostos për njësi në vitin 2022 dhe me pagesa për teste që nuk u kryen. Kjo tregon për një menaxhim joefektiv, pasi shpenzimet vazhdojnë të mbeten të paarsyetuara. Në sektorin e laboratorëve, kostoja për njësi u rrit në të dy vitet, ndërsa shërbimet e realizuara ishin më të ulëta se ato të planifikuara, duke sugjeruar mbikostime dhe mangësi në kontrollin financiar.
Për ecurinë e kontratës për sterilizimin e mjeteve kirurgjikale nuk ka asnjë informacion, çka ngre shqetësime për mungesën e transparencës në këtë koncesion.
Ndërkohë, në shërbimin e dializës, rënia e numrit të seancave të realizuara dhe rritja e kostos për njësi në vitet 2022 dhe 2023 tregon për mbingarkesa financiare, duke sugjeruar se burimet nuk po përdoren në mënyrë efektive.
Në përgjithësi, këto probleme reflektojnë një menaxhim joefikas të kontratave PPP në shëndetësi dhe kosto të larta për shërbime që nuk realizohen. Referuar gjetjeve të raportit edhe TFL ka rekomanduar marrjen e masave për rishikimin e mekanizmave të prokurimit, zhvillimin e politikave financiare më të qëndrueshme dhe vendosjen e një sistemi transparent raportimi për të siguruar menaxhim më të mirë të fondeve dhe mbulim efektiv të shërbimeve shëndetësore.
Gjetjet e KLSH
“Nga auditimi mbi financimin e Kontratës së Koncesionit të Kontrollit Mjekësor Bazë (KMB/Check-up), ka rezultuar se në vitin 2023, referuar projeksionit janë kryer pagesa në shumën 876,083 mijë lekë për 475,000 kontrolle të planifikuara, në një kohë që shërbimi i kontrollit mjekësor është kryer për 467,664 raste.
– Referuar të dhënave lidhur me financimin dhe likuidimin e shpenzimeve për Kontratën e Koncesionit “PPP-Kontrolli Mjekësor Bazë” dhe “PPP-Sterilizimi i pajisjeve mjekësore”, 5 është likuiduar me TVSH vlera e shpenzimeve të kryera për dhënien e këtyre shërbimeve, sipas përcaktimeve kontraktore. Përcaktimi i mënyrës së pagesës, është në kundërshtim me Ligjin nr. 125/2013 “Për koncesionet dhe PPP”, neni 27 “Përmbajtja e kontratës”, pika 1. Kryerja e pagesave sipas faturës së lëshuar nga koncesionari me TVSH, është në kundërshtim me Ligjin nr. 92/2014 “Për tatimin mbi vlerën e shtuar në Republikën e Shqipërisë”, Kreu VIII, neni 51, germa “c” dhe Udhëzimin nr. 6, datë 30.01.2015 “Për TVSH-në në Republikën e Shqipërisë” neni 38 “Furnizimet e barnave dhe shërbimeve shëndetësore”.
– Lidhur me financimin e Kontratës Koncesionare nr. 1503/44, datë 10.02.2016 “Për ofrimin e hemodializës”, edhe për vitin 2023 pagesa e koncesionarit vijon të mos bëhet për shërbim të kryer, por për shërbim të faturuar, i cili përfshin likuidimin e rasteve të pakryera ose nën projeksion vjetor, si dhe të rasteve të realizuara mbi projeksion mujor, të secilës qendër dialize, konkretisht për 9,241 raste nën projeksion dhe 1,557 raste mbi projeksion, në shumën 103,527 mijë lekë.
Sipas të dhënave të vendosura në dispozicion nga FSDKSH, në lidhje me financimin e kontratave PPP, ka rezultuar se në tre kontrata, vlera e financimit vjetor, si dhe parashikimet e financimit të tyre në PBA 2023-2025, janë përtej mbështetjes buxhetore të parashikuar për zbatimin e tyre” thuhet në raport.
Rekomandimet e KLSH
FSDKSH, në rolin e përfaqësuesit në lidhjen e Kontratave koncensionare në bashkëpunim me MSHMS në cilësinë e autoritetit kontraktor: – të marrë masat për përgatitjen e një relacioni argumentues të detajuar për MSHMS, e cila në bashkëpunim me Shoqëritë Koncesionare të gjykojnë dhe vlerësojnë mbi mundësinë reale të rishikimit të kushteve të kontratës, me qëllim kjo eliminimin e pagesave për shërbim të pakryer, si dhe kthimin në ligjshmëri dhe ndërprerjen e pagesave të TVSH-së, për shërbime të përjashtuara nga ky lloj tatimi, duke synuar përdorimin e fondeve publike me efektivitet, eficencë dhe ekonomicitet.
– Të vlerësoj mundësinë e negocimit të kontratës koncesionare nr.1503/44, datë 10.02.2016 “Për shërbimin e hemodializës në pesë qendra pranë Spitaleve Rajonale të Vlorës, Shkodrës, Elbasanit, Korçës dhe Lezhës”, për rishikimin e projeksionit sipas rajoneve në bazë të historikut, që disponon MSHMS dhe FSDKSH.
FSDKSH në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale të marrin masa duke ngritur grupe pune me qëllim kryerjen e rishikimeve të përmbajtjes së gjithë paketave (vizitat, ekzaminimet, trajtimet mjekësore si dhe rillogaritjen e çmimeve përkatëse) në kushtet e ndryshimeve të vazhdueshme prej vitit 2020 deri 2024 nga momenti i hartimit apo rishikimit të tyre, si dhe monitorimin e kontratave PPP, me qëllim ndjekjen dhe disiplinimin e shpenzimeve, përdorimin me efektivitet të fondeve, të cilat rezultojnë me tendencë në rritje nga viti në vit, jo vetëm si rezultat i rritjes së rasteve, por dhe si rezultat i rritjes së kostove të shërbimit për pacient, duke tejkaluar mbështetjen buxhetore të parashikuar në kontratat koncesionare.
Gjithashtu, nga FSDKSH dhe MSHMS, në bashkëpunim me Ministrinë e Financave dhe Ekonomisë, të merren masa për sigurimin e mbështetjes buxhetore për financimin e këtyre shërbimeve jetike për popullatën, në masën e duhur dhe në vijimësi.
MUNGESË INVESTIMESH, MBIPOPULLIM SPITALOR DHE SHKELJE TË TË DREJTAVE TË PACIENTËVE
Shoqata Together for Life (TFL) në muajin nëntor 2024, gjatë prezantimit të gjetjeve dhe rekomandimeve të Raportit të Monitorimit të Strategjisë Kombëtare të Shëndetësisë 2021-2030 vuri në dukje “dështimin e Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale (MSHMS) për të përmbushur angazhimet për shëndetin mendor në Shqipëri”.
Bazuar në gjetjet e Raportit, u theksua se përveç disa përmirësimeve në kuadrin ligjor dhe disa trajnimeve të stafit – të mbështetura kryesisht nga partnerë ndërkombëtarë, asnjë nga aktivitetet e tjera të parashikuara në Strategji nuk është realizuar deri në 2024.
“MSHMS ka dështuar në ngritjen e katër shtëpive mbështetëse të planifikuara për periudhën 2022-2024 në Tiranë, Vlorë, Dibër dhe Pogradec, të cilat do të duhet të ofronin mbështetje për pacientët që transferohen nga spitalet psikiatrike, duke ulur mbipopullimin dhe përmirësuar rehabilitimin e tyre”, ka vënë në dukje Raporti i TFL.
Po ashtu, në Raportin e prezantuar nga Together for Life, në tryezën me përfaqësues të lartë të MSHMS, deputetë, drejtues të institucioneve shëndetësore, ekspertë, shoqëri civile dhe gazetarë, është ofruar një analizë e situatës në spitalet psikiatrike në të gjithë vendin, ku nënvizohet se ‘gjatë viteve 2022-2023, MSHMS ka planifikuar mbulimin e kostove për vetëm 930 pacientë në vit, ndërkohë që numri real i pacientëve të shtruar ka qenë shumë më i lartë, me 1,488 në vitin 2022 dhe 1,653 në vitin 2023.” Sipas hartuesve të raportit, kjo ka sjellë ulje drastike të kostos për njësi shërbimi, duke ngritur shqetësimin se 2,426 pacientë gjatë kësaj periudhe nuk kanë arritur të përfitojnë shërbime cilësore.
Këto shqetësime të ngritura disa muaj më parë nga TFL, janë përforcuar nga raporti më i fundit i auditimit i Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH) për shërbimet psikiatrike në Shqipëri. https://panel.klsh.org.al/storage/phpGX3PCM.pdf
Ky raport e ka vënë theksin tek mungesa e buxhetit të nevojshëm, ku “për vitin 2023, vetëm 2.5% e buxhetit të spitaleve publike është dedikuar për trajtimin e pacientëve me çrregullime mendore, duke krijuar një situatë të rënduar në spitale.”
Gjithashtu, Raporti i KLSH ka evidentuar problematikën me mbipopullimin e pavioneve që ka krijuar mungesën e hapësirave të nevojshme për privatësi dhe qetësi mendore të personave të shtruar në spitalet psikiatrike në të gjithë vendin. “Kushtet e rënda infrastrukturore, me lagështi, tualete të dëmtuara dhe mungesë pajisjesh bazike për trajtim të sigurt, përkeqësojnë cilësinë e kujdesit mjekësor”, thekson raporti i KLSH.
Po ashtu, raporti i KLSH ka nënvizuar problematikën e raportit mjek-pacient, e cila është shumë larg standardeve europiane, duke bërë të pamundur ofrimin e një trajtimi cilësor.
Bazuar në këtë situatë alarmante, Together for Life kërkon nga Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale që të marrë masa urgjente për:
-rritjen e buxhetit për trajtimin e pacientëve me probleme të shëndetit mendor;
-ndërtimin e 4 shtëpive mbështetëse për të ulur numrin e pacientëve që trajtohen në spitale;
-ngritjen dhe forcimin e qendrave komunitare të shëndetit mendor për një kujdes të qëndrueshëm;
-shtimin e stafit të specializuar në spitalet psikiatrike, për të përmirësuar cilësinë e trajtimit;
-investime të menjëhershme në infrastrukturë për të siguruar kushte dinjitoze për pacientët;
-hartimi i një strategjie të qartë dhe fleksibël të financimit për të përballuar nevojat reale të pacientëve.
Situata e shëndetit mendor në Shqipëri kërkon ndërhyrje të menjëhershme.
Together for Life i bën thirrje qeverisë dhe Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale ta trajtojnë këtë çështje si një prioritet kombëtar, duke siguruar që të gjithë pacientët me çrregullime të shëndetit mendor të marrin trajtimin e duhur, në kushte dinjitoze dhe të sigurta.
Për më shumë informacion dhe për të aksesuar raportin e plotë, ju lutemi klikoni linkun e mëposhtëm:
Një rast i ri i meningjitit ka sjellë shqetësim në qytetin e Durrësit, pasi një 14-vjeçar është shtruar me urgjencë në Qendrën Spitalore Universitare të Tiranës. Ky rast u diagnostikua me meningjit fundjavën që kaloi dhe ndodhet aktualisht nën kujdesin intensiv të mjekëve. Sipas autoriteteve mjekësore, i mituri ka marrë trajtim të shpejtë dhe është ndjekur nga urgjenca e Spitalit të Durrësit, por, për shkak të gjendjes së tij, është transferuar në QSUT për vlerësim dhe kujdes më të thelluar.
Rasti ka ngritur shqetësimin e prindërve lidhur me mungesën e masave për parandalimin dhe mbrojtjen nga ky infeksion, ndërkohë që vaksinimi kundër meningjitit nuk përfshihet në kalendarin kombëtar të vaksinimit në Shqipëri. Kjo ka krijuar një panik të shtuar, pasi fëmijët e prekur po përjetojnë vështirësi shëndetësore, dhe qytetarët ndihen të pasigurt.
Në fillim të nëntorit, Together for Life (TFL) publikoi raportin “Monitorimi i Strategjisë Kombëtare të Shëndetësisë 2021-2030”, evidentoi se kjo vaksinë, edhe pse e parashikuar për t’u përfshirë që në vitin 2023 në kalendarin kombëtar të vaksinimit, rezulton se nuk është përfshirë as për vitin 2023 dhe as për 2024.
Në tryezën e organizuar për prezantimin e gjetjeve dhe rekomandimeve të Raportit, TFL i bëri thirrje Qeverisë dhe Ministrisë së Shëndetësisë që të planifikojnë buxhetin e nevojshëm për futjen e kësaj vaksine në kalendarin e vitit 2025, si një hap i domosdoshëm për të përmbushur objektivin e mbulimit universal shëndetësor, përfshirë aksesin në vaksina të sigurta dhe efikase për të gjithë.
Shqipëria çdo vit regjistron 20-30 raste të meningjitit, që jo rrallë rezultojnë fatale për shëndetin apo jetën e të prekurve, kryesisht fëmijë dhe të rinj.
Aplikimi i vaksinës kundër meningokokut konsiderohet si një mjet parandalues thelbësor, që rekomandohet veçanërisht për fëmijët dhe të rinjtë që jetojnë në mjedise të mbyllura, si konvikte, çerdhe dhe kopshte, dhe për ata me sistem imunitar të dobësuar.
Përfshirja e kësaj vaksine në kalendarin kombëtar, jo vetëm do të shmangte humbjen e jetëve në të ardhmen, por gjithashtu do të reduktonte barrën financiare për trajtimin e sëmundjeve të shkaktuara nga virusi meningokok.
Nga ana tjetër, Instituti i Shëndetit Publik ka bërë një reagim publik për të sqaruar situatën dhe për të informuar qytetarët për masat që janë marrë. ISHP thekson se infeksioni i shkaktuar nga Neisseria meningitis është një sëmundje infektive, e cila përhapet shpejt përmes kontaktit të ngushtë dhe mund të shfaqet në forma fulminante. Megjithatë, autoritetet sigurojnë se janë marrë masa rigoroze për profilaksinë, janë ndjekur rekomandimet për masat e profilaksisë për familjarët, personelin shëndetësor në Durrës 19 persona, personeli shëndetësor në QSUT si dhe kontaktet e ngushta në klasën e rastit, ku kanë marrë profilaksinë me antibiotikë 24 nxënës dhe 6 mësues duke ndjekur duke respektuar Udhëzuesin specifik si për çdo rast tjetër të dyshuar apo të konfirmuar me Neisseria meningitis.
Instituti i Shëndetit Publik theksoi gjithashtu se pacienti 14-vjeçar po trajtohet sipas protokolleve të mjekimit të meningjitit dhe gjendja e tij po monitorohet nga ekipet mjekësore në terapi intensive. Autoritetet kanë siguruar qytetarët se situata është nën kontroll dhe se nuk ka asnjë neglizhencë në menaxhimin e rastit, përkundrazi, po ndiqen hapat e duhur për mbrojtjen e shëndetit publik.
Kërkoni menjëherë kujdes mjekësor nëse ju ose dikush në familjen tuaj ka simptoma të meningjitit si:
Ethe
Dhimbje koke që nuk largohet
Konfuzion
Të vjella
Qafë e ngurtë
Faktorët e rrezikut për meningjitin përfshijnë:
Mosbërja e vaksinave. Rreziku rritet për këdo që nuk i ka bërë të gjitha vaksinat e fëmijërisë ose të të rriturve.
Mosha. Meningjiti viral më së shpeshti shfaqet tek fëmijët më të vegjël se 5 vjeç. Meningjiti bakterial është i zakonshëm tek ata më të rinj se 20 vjeç.
Të jetuarit në grupe. Studentët që jetojnë në konvikte, njerëzit në baza ushtarake dhe fëmijët në çerdhe dhe kopshte janë në rrezik më të madh të meningjitit meningokokal. Kjo është ndoshta sepse mikrobi përhapet shpejt nëpër grupe të mëdha.
Shtatzënia. Shtatzënia rrit rrezikun e një infeksioni të shkaktuar nga bakteret listeria, e cila gjithashtu mund të shkaktojë meningjit. Infeksioni rrit rrezikun e abortit, lindjes së vdekur dhe lindjes së parakohshme.
Sistemi imunitar i dobësuar. SIDA, çrregullimi i përdorimit të alkoolit, diabeti, ilaçet që ulin sistemin imunitar dhe faktorë të tjerë që ndikojnë në sistemin imunitar rrisin rrezikun e meningjitit.
Kanceri i qafës së mitrës është një nga llojet më të zakonshme të kancerit që prek gratë në mbarë botën, dhe është një shkak kryesor i vdekjeve nga kanceri. Shqipëria ka ndërmarrë hapa të rëndësishëm në përpjekjet për të luftuar këtë sëmundje, duke futur vaksinën HPV (Human Papillomavirus) si pjesë të kalendarëve të imunizimit të vendit. Megjithatë, ndonëse vaksina ka potencial të madh për parandalimin e këtij kanceri, niveli i vaksinimit mbetet shqetësues, duke kërkuar përpjekje më të mëdha për të arritur grupet e popullsisë që kanë nevojë për mbrojtje.
Shqipëria: Vaksinimi që po ecën ngadalë
Në raportin e monitorimit të Strategjisë Kombëtare të Shëndetësisë 2021-2030 pregatitur nga TFL është evidentuar futja për herë të parë e vaksinës HPV në nëntor të vitit 2022. Sipas të dhënave në raport rezulton se, gjatë vitit 2023 janë aplikuar 11,713 doza dhe 3,990 doza gjatë dy muajve të parë të 2024. Niveli i vaksinimit vlerësohet shumë i ulët, krahasuar me nevojën.
Në ditët e para të vitit 2025 ministrja e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale, Albana Koçiu, bëri të ditur se janë administruar gjithsej 16,259 doza të vaksinës HPV, një shifër që përfshin dy grupe të ndryshme të vajzave: 6,492 vaksina për vajzat 13 vjeç dhe 9,767 vaksina për vajzat 14-20 vjeç. Ky vaksiminim është pjesë e një fushate që synon mbrojtjen e vajzave dhe grave nga infeksionet e HPV, të cilat janë përgjegjëse për shumicën e rasteve të kancerit të qafës së mitrës.
Çdo vit në Shqipëri diagnostikohen 100 deri në 130 raste të reja. Pavarësisht rëndësisë së vaksinës, ministrja Koçiu e ka pranuar që niveli i vaksinimit është ende i ulët, duke theksuar nevojën për më shumë fushata informuese dhe shtim të mbulueshmërisë.
Krahasuar me nevojat e popullsisë dhe statistikave, shifrat aktuale të vaksinimit janë ende larg qëllimit. Sipas një raporti të Ministrisë së Shëndetësisë, nevoja për vaksinim është shumë më e madhe, duke sugjeruar se duhet më shumë angazhim dhe burime për të arritur një mbulim të duhur.
Në strategjinë e vaksinimit për vitet 2024-2030, Shqipëria ka përcaktuar një numër specifik të vaksinave HPV që synohet të aplikohen për vitin 2025. Sipas planifikimeve të strategjisë, për vitin 2025, Shqipëria ka për qëllim të aplikojë 21,000 doza të vaksinës HPV. Ky është një objektiv që përfshin vaksinimin e vajzave 14-20 vjeç dhe ka për qëllim të rrisë mbulimin vaksinal dhe të kontribuoni në parandalimin e kancerit të qafës së mitrës.
Pse është kaq e rëndësishme vaksina HPV?
HPV është një infeksion seksualisht i transmetueshëm që mund të shkaktojë kancer të qafës së mitrës, por gjithashtu është lidhur me kanceret e organeve të tjera, si vagina, penisi dhe orofaringu. Vaksina kundër HPV është një mjet i provuar për të parandaluar këto infeksione dhe kanceret që mund të zhvillohen si pasojë e tyre. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë (OBSH), vaksina është më efektive kur administrohet tek vajzat dhe djemtë para se të fillojnë të jenë aktivë seksualisht, kjo për shkak se HPV mund të transmetohet përmes kontaktit seksual.
Të dhënat e OBSH dhe rekomandimet për vaksinim
OBSH rekomandon vaksinimin e vajzave nga mosha 9 deri në 14 vjeç, për të parandaluar infeksionet nga HPV. Për vajzat dhe gratë deri në 20 vjeç, një dozë e vetme është e mjaftueshme, ndërsa për ata që janë më të mëdha, mund të kërkohen dy doza të vaksinë HPV. Po ashtu, OBSH sugjeron që vaksina të administrohet edhe për djemtë, për të ndihmuar në parandalimin e përhapjes së virusit.
Qendra amerikane për Kontrollin dhe Parandalimin e sëmundjeve (CDC) pohon se vaksina HPV nuk rekomandohet për personat mbi 26 vjeç. Por, vaksinimi i personave mbi 26 vjeç deri në 45 vjeç mund të bëhet vetëm me rekomandimin e mjekut.
“Vaksina HPV sjell pak përfitime në këtë grup-moshë, për disa arsye, përfshirë edhe atë se më shumë njerëz të këtij grupi veçse mund të jenë ekspozuar ndaj HPV-së”, thuhet në ëeb-faqen e CDC-së.
Një tjetër rekomandim i OBSH është që vaksina HPV të jetë pjesë e kalendarëve të imunizimit të çdo vendi, si një masë parandaluese për shëndetin publik. Disa shtete të Ballkanit, si Maqedonia e Veriut dhe Mali i Zi, kanë përfshirë vaksinat HPV në kalendarët e imunizimit të detyrueshëm, dhe është e nevojshme që vendet e tjera, si Shqipëria dhe Kosova, të bëjnë më shumë përpjekje për të rritur mbulueshmërinë dhe për të shpërndarë informacion për përfitimet e vaksinës.
Vaksina HPV në kalendarin e vaksinimit të disa vendeve të rajonit
Ndërsa Shqipëria ka nisur vaksinimin e HPV për vajzat që prej vitit 2022, Kosova ka bërë po ashtu hapa të rëndësishëm në këtë drejtim. Sipas ministrit të Shëndetësisë, Dr. Arben Vitia, në vitin 2024, 10,000 vajza janë vaksinuar kundër HPV, duke arritur një mbulueshmëri prej 84% në nivel vendi. Ky është një rezultat i rëndësishëm për një shtet që ka futur vaksinën HPV në kalendarin e imunizimit vetëm vitin e kaluar. Djemtë gjithashtu pritet të vaksinohen, duke zgjeruar kështu përfitimet e vaksinës për mbrojtjen e të gjithë popullatës.
Në Kosovë, vaksina është dhënë falas për vajzat 11-12 vjeç, dhe autoritetet shprehen të kënaqura me rezultatet, pasi nuk janë raportuar efekte anësore të rënda deri tani. Sidoqoftë, si Shqipëria, edhe Kosova përballet me sfida të ngjashme – nevoja për një mbulueshmëri më të gjerë dhe sensibilizimin e prindërve, që për të vaksinuar fëmijët e tyre dhe për të siguruar mbrojtje të qëndrueshme.
Në disa vende të Ballkanit Perëndimor, vaksina HPV është në kalendarin e detyrueshëm të vaksinimit. E fundit që futi në kalendar këtë vaksinë ishte Shqipëria, në nëntor të vitit 2022.
Në shtator të po atij viti, Mali i Zi kishte nisur administrimin e kësaj vaksine.
Maqedonia e Veriut e ka këtë vaksinë në kalendar që nga viti 2013 dhe vaksina është e detyrueshme për grup-moshën 12 deri në 26 vjeçe dhe jepet në tri doza.
Në kalendarin e vaksinimit të Serbisë është po ashtu HPV. Në këtë shtet, kjo vaksinë rekomandohet të merret, por nuk është e obligueshme.
Vaksina HPV jepet edhe në Bosnje e Hercegovinë, ndonëse nuk është e obligueshme.
Vaksina kundër HPV: Rruga drejt një Shëndeti Publik më të sigurt
Megjithëse Shqipëria ka bërë përparime në vaksinimin kundër HPV, është e qartë se niveli i vaksinimit është ende larg nevojave të vërteta.
Vaksina HPV nuk është thjesht një mundësi, por një nevojë urgjente që kërkon vëmendje dhe angazhim të menjëhershëm.
TFL prej 15 vitesh ka ngritur zërin, ka raportuar për buxhetin e pamjaftueshëm dhe të ulët në sektorin e shëndetësisë.
Shqipëria ka shpenzimet shëndetësore për frymë më të ulëtat në rajon dhe Europë.
Një raport i OECD-së që bazohet në të dhënat e vitit 2022, e rendit vendin tonë të fundit me një nivel shpenzimesh shëndetësore 734 Euro për frymë.
Për eksperten e çështjeve të shëndetësisë, Eglantina Bardhi, kjo situatë është reflektim i një buxheti të ulët në këtë sektor.
Eglantina Bardhi:Ne prej 15 vitesh kemi ngritur zërin, kemi raportuar një buxhet të pamjaftueshëm dhe të ulët per sektorin e shëndetësisë. Ne kemi një buxhet më pak se 3% të GDP-së.
Keqfinancimi i sektorit të shëndetësisë për Bardhin sjell pasoja të drejtpërdrejta tek pacientët.
Eglantina Bardhi: Ka pamjaftueshmëri fondesh per t’u trajtuar sipas protokolleve. Pacientët janë të detyruar të paguajnë nga xhepi i tyre për të patur shërbime më cilësore.
Që shërbimi ndaj qytetarëve të përmirësohet, kërkohet të paktën dyfishim i buxhetit.
Eglantina Bardhi: Që të plotësohet një paketë bazë, duhet të jetë dy herë më shumë, tre.
Për vitin 2025, buxheti për Ministrinë e Shëndetësisë së bashku me atë të mbrojtjes sociale është rritur me 5% duke shkuar në 103 miliardë e 375 milionë Lekësh, 12.57% e buxhetit ose 3.94% e Prodhimit të Brendshëm Bruto.
Albanian 
English