Shqetësimet rreth rënies së shkallës së lindshmërisë, sado të justifikueshme, nuk duhet të bëhen “arsye për mohimin e të drejtave dhe autonomisë trupore të grave dhe vajzave”.
Foto: UNFPA
Në nëntor 2022, popullsia globale i kaloi 8 miliardë njerëz. Në të njëjtën kohë, dy të tretat e njerëzve në planet jetonin në vende ku shkalla e lindshmërisë kishte rënë nën të ashtuquajturin “niveli zëvendësimi” prej 2.1 lindjesh për grua.
Tranzicioni i madh demografik – kalimi nga vdekshmëri dhe lindshmëri më e lartë në atë më të ulët – po ndodh pothuajse kudo, por në disa pjesë të botës ka filluar më herët se në pjesë të tjera.
Kjo është arsyeja pse popullsia e botës është ende në rritje, ndërkohë që rritja e popullsisë ka ngecur, ose ose përmbysur, në një numër në rritje vendesh. Dhe kjo shpjegon pse mund të ketë njëkohësisht shqetësime si për “shumë” njerëz edhe për “shumë pak” njerëz.
Shqetësimet për “shumë pak” njerëz janë veçanërisht të mëdha në Evropën Lindore, ku nivelet e ulëta të lindshmërisë shoqërohen nga nivelet e larta emigrimi. Si rezultat, popullsia e vendit është zvogëluar, në disa raste me më shumë se 25 për qind që nga fillimi i viteve 1990.
Ashtu si normat e larta të lindshmërisë shihen shpesh si katastrofike për planetin, skeptikët e shohin rënien dhe rënien e qytetërimit në normat e ulëta të lindshmërisë tani të zakonshme në shumicën e vendeve me të ardhura të larta dhe të mesme.
Ka shumë shqetësime të vlefshme dhe urgjente në lidhje me zhvendosjen në popullsi më të vogla, më të vjetra. Si mund të lulëzojnë vendet ekonomikisht? Si të sigurohemi që sistemet e pensioneve dhe ato shëndetësore të përballojnë ndryshimet demografike? Si t’i ruajmë shërbimet dhe infrastrukturën për njerëzit që jetojnë në zonat rurale me popullsi të rrallë?
Por shqetësimi që dominon diskutimet publike mbi normat e lindshmërisë paraqet rreziqe, sipas raportit të këtij viti të Gjendjes së Popullsisë Botërore, të publikuar nga UNFPA: ankth i popullsisë nuk kërcënon vetëm të na shpërqendrojë nga gjetja e zgjidhjeve konstruktive e problemeve serioze, por të zgjidhshme. Ai gjithashtu rrezikon të bëhet një “arsyetim për mohimin e të drejtave dhe autonomisë trupore të grave dhe vajzave”.
Kur normat e lindshmërisë shihen si problemi i vetëm, zgjidhjet, siç thuhet ose nënkuptohet shpesh, duhet të jenë të lidhura me fertilitetin. Ose, siç thotë raporti: “Frikat dhe rregullimet fillojnë të marrin formën e trupit të një gruaje.”
Në këtë mënyrë, trupat e grave trajtohen si instrumente për të arritur idealet e popullsisë, jeta e tyre vihet në shërbim të arritjes së qëllimeve numerike abstrakte – nocione të mundësuara nga statusi ende i nënshtruar i gruas në shumicën e sferave të shoqërisë.
Fiksimi mbi normat e lindshmërisë t, dhe rrjedhimisht trupat e grave, vazhdon pjesërisht sepse ofron pika të lehta për t’u diskutuar dhe mund të përdoret për të justifikuar “rregullime” të thjeshta, por përfundimisht të gabuara, si vendosja e objektivave të fertilitetit për të “korrigjuar” një madhësi popullsie. Mund të duket më e lehtë të fokusohesh te normat e lindshmërisë dhe presioni ose nxitja e grave që të kenë më shumë fëmijë sesa të bëjnë investimet publike të nevojshme për të siguruar akses të barabartë në arsim cilësor, punësim, mbulim shëndetësor dhe mbrojtje sociale.
Hulumtimi i ri në raport tregon se pjesa e vendeve me politika për rritjen e lindshmërisë është rritur kohët e fundit. Dhe disa qeveri në vendet me lindshmëri të ulët kanë marrë masa për të kufizuar aksesin e grave në kontracepsionin dhe abortin e ligjshëm. Më gjerësisht, raporti konstaton se përpjekjet për të ndikuar në lindshmëri janë të lidhura me nivele të pakësuara të lirive njerëzore.
Kjo nuk do të thotë se përpjekjet për të rritur normat e lindshmërisë janë domosdoshmërish të këqija. Ato mund të jenë pjesë e një pakete më të gjerë masash për të menaxhuar ndryshimet demografike, për sa kohë që nuk janë shtrënguese dhe respektojnë të drejtat e grave dhe autonominë trupore.
Mënyra për ta arritur këtë është zhvendosja e fokusit nga lindshmëria te lindshmëria e dëshiruar. Shumica e njerëzve në Evropën Lindore do të dëshironin të kishin dy ose më shumë fëmijë, por përfundojnë duke pasur një ose asnjë. Të kuptuarit e barrierave me të cilat përballen njerëzit në realizimin e synimeve të tyre të lindshmërisë dhe mbyllja e hendekut midis lindshmërisë së dëshiruar dhe asaj aktuale është pika ku qeveritë mund të bëjnë një ndryshim të vërtetë.
Është inkurajuese të shohësh se gjithnjë e më shumë vende kanë filluar të lënë mënjanë frikën dhe po i përgjigjen ndryshimeve demografike me zgjidhje të reja, konstruktive për të nxitur popullsi vërtet të suksesshme dhe të lulëzuara. Ata nuk po vendosin objektiva, por po synojnë qëndrueshmëri demografike. Kjo qasje nënkupton që sistemet sociale dhe ekonomike duhet të ndjekin nevojat e njerëzve në mënyrë që të lulëzojnë në një botë me ndryshime demografike.
Në shoqëritë elastike demografike, të drejtat dhe zgjedhjet e grave nuk janë pengesë. Përkundrazi, hulumtimi i fundit i Kombeve të Bashkuara ka treguar, për shembull, se barazia më e madhe gjinore në fuqinë punëtore do të bënte shumë më tepër për të mbështetur ekonomitë në shoqëritë e plakura me norma të ulëta lindshmërie sesa një kthim në norma më të larta të lindshmërisë. Në Evropë sot, shoqëritë me nivelin më të lartë të barazisë gjinore janë gjithashtu ndër më të zhvilluarat (dhe rastësisht kanë edhe normat më të larta të lindshmërisë).
Në përmbushjen e sfidave – dhe mundësive – që shoqërojnë ndryshimin demografik, nuk duhet të lejojmë kurrë që të na udhëheqë frika. Vetëm nëse i vendosim njerëzit me të drejtat dhe nevojat e tyre në qendër, dhe nëse krijojmë shoqëri më të drejta dhe më gjithëpërfshirëse, mund të sigurojmë që vendet të lulëzojnë në një botë me ndryshime të shpejta demografike.
Opinionet e shprehura janë vetëm ato të autorit dhe jo domosdoshmërish pasqyrojnë pikëpamjet e BIRN.
Albanian 
English