Investigime Archives - Together Against Corruption

Raporti i monitorimit/ Koncesionet në shëndetësi, simbol të keqpërdorimit të fondeve publike dhe mungesës së transparencës

Koncesionet në shëndetësi kanë qenë një nga temat më të diskutuara dhe më të debatuara në opinionin publik shqiptar gjatë dekadës së fundit. Çështja nuk është e re, por rkthehet në vëmendje përmes një raporti të fundit të publikuar nga shoqata Together for Life , “MENAXHIMI DHE SFIDA E KONCESIONEVE NË SHËNDETËSI”, i cili hedh dritë mbi mënyrën e dhënies dhe zbatimit të këtyre kontratave PPP.

E ftuar në emisionin “Box to Box” në Svan TV, Alma Lahe menaxhere pranë TFL duke ju referuar të dhënave të raportit shprehet se rasti i koncesioneve në shëndetësi përfaqëson një shembull shqetësues të mungesës së transparencës, shkeljeve ligjore dhe mosmbrojtjes së interesit publik.

Sipas Lahes në vend që të përmirësojnë sistemin shëndetësor, këto koncesione kanë krijuar një barrë financiare të pajustifikuar për buxhetin e shtetit, ndërsa qytetarët nuk kanë përfituar në masën që u premtua.

“Për koncensionet në Shëndetësi nuk jemi ne të parët që po flasim dhe vijmë nëpërmjet këtij raporti. Është folur që me koncesionin e parë në 2015 që ishte check-up (Kontrolli Shëndetësor Bazë) dhe me tre koncesionet e tjera. Madje tre nga koncesionet janë në SPAK në hetim. Përveç Hemodializës, e cila nuk është në hetime, tre të tjerat janë në proces hetimi, madje njëra prej tyre është çuar në gjykatë për gjykim që është “Sterilizimi” dhe një nga të akuzuarit është edhe vetë ish ministri i Shëndetësisë,” thotë Lahe.

Një nga problematikat më serioze që shoqëron procesin e dhënies së koncesioneve në shëndetësi është mungesa sistematike e dokumentacionit zyrtar. Edhe pse sipas ligjit për të Drejtën e Informimit referuar prokurimeve publike dhe kontratave koncesionare, institucionet përgjegjëse janë të detyruara të publikojnë dhe vënë në dispozicion çdo informacion që lidhet me procedurat, kontratat dhe vlerësimet financiare të koncesioneve, në praktikë ky detyrim është shpërfillur.

“E tëra e ka rrjedhojën nga fillimi. Pra mënyra e konceptimit të koncesioneve. Ne në fakt ofrojmë një analizë të thelluar të koncesionit të Check-up. Përpos se kanë kaluar dhjetë vite për këtë koncesion dhe pak më pak për koncesionet e tjera ende sot e kësaj dite është shumë vështirë të gjesh informacion. Ligji për të Drejtën e Informimit kur i referohet Prokurimeve Publike dhe Koncesioneve PPP e kanë detyrim ligjor që institucionet përgjegjëse t’i kenë të tëra të publikuara, të tërë dokumentacionin, ndërkohë edhe sot po të hysh të kërkosh nuk i gjen, dhe kjo ishte në fakt sfida më e madhe me të cilën u përballëm. Që nga ideimi i vetë kontratave, procedurat që janë ndjekur për dhënien me koncesion, kontrata në vetëvete dhe pastaj pjesa tjetër e zbatimit të koncesioneve.”

Një tjetër problem madhor që theksohet në raport është fakti se nuk ka një pasqyrë të dhënash sesi zbatimi i këtyre koncesioneve ka ndikuar në popullatë.

“Problematika që ne kemi konstatuar është vërtet shumë e rëndë dhe nëse do të kishim edhe më shumë dokumentacione, pra dhe me ato që kemi arritur të sigurojmë , pra eksperti ka arritur të sigurojë edhe nëpërmjet rrugëve zyrtare sepse sigurisht janë zyrtare të gjitha dokumentet, vihet re që çdo procedurë ligjore. Legjislacioni është ndryshuar në mënyrë të përshpejtuar dhe pavarësisht ndryshimeve ligjore, përsëri në ndjeken e tërë procedurave janë shkelur të tërë bazat ligjore, i tërë legjislacioni. Dhe ajo që bie shumë në sy është që kuur është konceptuar i referohem Check –Up tërë barra, tërë risku i është lënë institucioneve publike. Ndërkohë fitimi është kujdesur shumë edhe në nëshkrimin e kontratës edhe në dokumentet për aplikim për check-up-in është kujdesur shumë autoriteti kontraktor, që në fakt duhet të mbrojë buxhetin e shtetit , duhet të mbrojë paratë tona, është kujdesur që të mbrojë fitimet e koncensionarit. Pra nëse aty është parashikuar një numër, që në fillimet e herës qëkur është bërë analiza pse ishte i nevojshëm koncesioni është marrë një numër prej 900 mijë qytetarësh që i përkasin grupmoshës 40-65 vjeç, këtë referuar Check-up nga të dhënat e INSTAT. Ndërkohë nuk është bërë një analizë e plotë sesi e kanë këta qasjen, a kryhen analiza nga qytetarët me vullnetin e tyre, si është niveli i sëmundshëmrisë në këto grupmosha, pra nuk ka një analizë të tillë. Ndërkohë që është marrë në mënyrë apriori dhe është thënë 475 mijë qytetarë do të bëjnë analizat çdo vit.”

Intervista e plotë:

Mungesë vullneti për rishikim apo anulim

“Tavani dhe dyshemeja. Në çfarë kuptimi? Nëse është më i vogël numri i kontrolleve, ti do të paguash edhe për ato që nuk janë kryer. Dhe nëse është më i lartë buxheti i shtetit është i detyruar , qoftë edhe 1 më tepër ta paguajë (1537 lekë). Dhe ndërkohë buxheti është në humbje. Që në fillim kur është lidhur kontrata dhe përzgjedhja e këtij koncesionari pra kësaj oferte është në kundërshtim me ligjin, sepse kjo ishte oferta më e lartë. Dhe pa snjë justifikim për njësi, për një kontroll bazë, një person që kryen analizat diferenca me dy operatorëve të parit dhe të dytit, që ngelën konkurrentë deri në fund është tek 238 lekë të reja për një individ. Nëse këtë do ta shumëzojmë për 450 mijë në vit dhe për 10 vite kuptohet sesa është humbja e shtetit në fund të këtij koncesionari. Dhe kjo pastaj vazhdon, pavarësisht shkeljeve të konstatuara, jo vetëm shkrimeve investigative, jo vetëm subjekteve politike që janë edhe ato autorët e denoncimit në SPAK të dy prej koncesionarëve dhe institucionet publike nuk kanë marrë masa as sot e kësaj dite, qoftë për rishikimin e kontratave. Pra nuk kemi transparencë, a janë parë këto kontrata, a janë rishikuar, ose për anulimin e tyre. Pra ne vazhdojmë të paguajmë dhe akoma për fatin e keq dhe pa transparencë në buxhetin afatmesëm deri në 2027 është parashikuar që check-up të vazhdojë, pavarësisht se ai mbaron sepse kohëzgjatja është 10-vjeçare, shto dhe kohën e pezullimit që ka pasur në periudhën e COVID prej disa muajsh,” tregon Lahe.

Gjatë COVID kompania koncesionare refuzonte të kryente analiza me argumentin se ishte ezauruar fondi i analizave që duhej të kryheshin.

“Edhe vetë koncesionari edhe vetë shteti duhej ta vinin direkt në funksion, tërë asetet e krijuara për check-upin duhej të viheshin në funksion të problemtikës që lindi. Ndërkohë që kjo nuk ndodhi . Dhe ne në ato vite kemi paguar pothuajse dyfishin e analizave që janë kryer. Pra numri i personave që kanë kryer check up-ka qenë shumë më i ulët sesa ai i parashikuar. Ndërkohë që buxheti i shtetit ka vazhduar t’i japë fonde koncesionarit sikur të kishte kryer 475 mijë kontrolle në vit.”

Koncesionet që duhet të ishin një mjet për të përmirësuar cilësinë e shërbimeve, janë kthyer në simbol të keqpërdorimit të fondeve publike dhe mungesës së kontrollit institucional.

Raportin e plotë e gjeni në linkun: https://www.togetherforlife.org.al/wp-content/uploads/2025/04/RAPORT_MENAXHIMI-DHE-SFIDA-E-KONCESIONEVE-PPP-NE-SHENDETESI-10.pdf

Fëmijët gëzojnë në letër “shëndetësinë falas”, por kostot i paguajnë prindërit

Pas një liste të gjatë ekzaminimesh të kryera në një klinikë private për vajzën e saj 10-vjeçare, Arsilda kërkon të blejë në farmaci medikamentet që i ka përshkruar mjeku. Me recetën në telefonin e saj, ajo i shpjegon farmacistes se i nevojitet një antibiotik dhe një suplement për të luftuar infeksionin e së bijës.

“Vajza trajtohet për streptokok, ka dhimbje kockash, dëmtim, deformim, për këtë duhet mbajtur nën kontroll të vazhdueshëm,” thotë nëna e tre fëmijëve.

Arsilda i tha BIRN se të gjitha ekzaminimet në privat, përfshirë edhe medikamentet i kushtuan rreth 30 mijë lekë [300 euro], por nuk kishte një zgjidhje tjetër.

“Për të ndjekur takimet në shtet për ne është e vështirë, duhet të lë punën, por kam edhe dy fëmijët e tjerë për të cilët duhet të kujdesem,” tha ajo, ndërsa theksoi se në çdo rast i është drejtuar sistemit privat shëndetësor për trajtimin e fëmijëve të saj.

Edhe pse Shqipëria ofron ligjërisht mbulim shëndetësor për fëmijët deri në 18 vjeç, mijëra prindër paguajnë nga xhepi i tyre kostot e trajtimeve mjekësore për shkak të burokracive në sistemin publik dhe protokolleve mjekësore në fuqi.

Gjithashtu, fëmijët kanë një qasje minimale në listën e barnave të rimbursueshme, pavarësisht se në të gjenden disa alternativa antibiotikësh dhe medikamentesh të tjera.

Të dhënat e siguruara nga BIRN nga Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor, FSDKSH, tregojnë se shteti shpenzon çdo vit mesatarisht 1 milion lekë për barna të rimbursueshme për të miturit – ose vetëm 7 për qind të fondit total të vënë në dispozicion.

Si rrjedhojë, vetëm 598 pacientë të mitur përfituan nga lista e barnave të rimbursueshme gjatë vitit 2024, ndërkohë që mijëra të tjerë mendohet se u janë drejtuar rrjetit privat të farmacive për të siguruar medikamentet.

Ekspertët e politikave shëndetësore e konsiderojnë të dështuar skemën e barnave të rimbursueshme për fëmijët dhe fajësojnë për këtë burokracinë e protokolleve mjekësore.

“Medikamentet, sidomos antibiotikët, në listën me rimbursim nuk i ndihmojnë prindërit sepse nuk janë të aksesueshëm përmes recetës së dhënë nga mjeku i familjes,” tha Gazmend Koduzi, profesor i menaxhimit shëndetësor dhe aktualisht kandidat për deputet i Koalicionit Euroatlantik.

“Konsumi i 598 recetave për antibiotikë me rimbursim, tregon një ngërç të madh në protokollin e marrjes së tyre,” shtoi Koduzi.

Rruga e gjatë drejt rimbursimit

Sipas legjislacionit shqiptar, fëmijët gëzojnë standardet më të larta të mundshme të shëndetit, trajtimit dhe rehabilitimit. Buxheti i shtetit financon mbulimin shëndetësor për fëmijët e moshës nën 18 vjeç.

Fëmijët përjashtohen gjithashtu nga pagesat e drejtpërdrejta për shërbimet shëndetësore, që janë pjesë e barnave të rimbursueshme, e paketave të shërbimeve të kujdesit shëndetësor parësor apo kujdesit spitalor.

Ndonëse në listën e barnave të rimbursueshme gjenden një sërë antibiotikësh dhe medikamentesh të tjera për fëmijë, aksesi i prindërve në to është thuajse inekzistent.

“Numri i recetave me rimbursim për antibiotikë për fëmijët është i papërfillshëm për disa arsye,” shpjegon Dëfrim Goma, kreu i Urdhrit të Farmacistëve të Shqipërisë. “Në rast se prindërit dëshirojnë t’i marrin antibiotikët me recetë me rimbursim, duhet të kalojnë disa hallka, që krijojnë vonesa në fillimin e terapisë,” shtoi ai.

Në Shqipëri, mjeku i familjes dhe mjeku pediatër janë reaguesit e parë në rastet e sëmundjeve, por ata nuk kanë të drejtë që të lëshojnë receta me rimbursim. Këtë të drejtë e kanë mjekët specialistë, por nevojitet gjithashtu që diagnoza të vërtetohet me analiza shtesë.

Goma shpjegoi për BIRN se për të siguruar antibiotikët me rimbursim, recetat duhet të përshkruhen sipas protokollit të Fondit dhe të shoqërohen me analiza shtesë si antibiograma – kjo vetëm për të marrë alternativën e parë, e cila në perceptimin popullor dyshohet për cilësinë dhe efikasitetin.

Përballë merakut dhe burokracive, mjekja pediatre, Sonila Brati thotë se prindërit zgjedhin rrugën e shkurtër.

“Patjetër që ka prindë që shkojnë në privat. Në përgjithësi, nuk është se mendohen shumë kur bëhet fjalë për fëmijën, mjafton të mbarojnë punë brenda ditës, situata të mos komplikohet dhe fëmija të mos përkeqësohet,” tha ajo.

Brati shtoi më tej se nuk para ndodh që prindërit të kërkojnë recetë me rimbursim për fëmijët e tyre, pasi përgjithësisht zgjedhin alternativat më të mira të barnave për fëmijët e tyre.

“Pjesa më e madhe R-treshave (recetas e dorës) që ne japim, pacientët i marrin vetë. Nuk ndodh tek ne që prindërit ta kërkojën me insistim e dua me rimbursim medikamentin. Nuk ndodh. Te ne e marrin recetën dhe e kzekutojnë vetë,” shtoi Brati.

Në pesë vitet e fundit, një mjek i familjes i tha BIRN se kishte shënuar vetëm dy raste në recetë medikamente të rimbursueshme për familje në vështirësi të mëdha ekonomike, por ishte përballur me gjobë dhe masë paralajmëruese. Ai e cilësoi të padrejtë dhe joefikas sistemin e ngritur për fëmijët, i cili avantazhon alternativën e parë dhe vetëm pas një serie analizash, shkon te alternativa e dytë e rimbursueshme.

“Që nga ajo kohë kanë kaluar rreth 5 vite dhe unë nuk shënoj më medikamente të tilla,” tha mjeku, i cili foli me BIRN në kushtet e anonimatit nga frika e një penalizimi në punë.

“Është një rrugë e gjatë, që rëndon dhe zgjat kohën e të qënit sëmurë të fëmijës. Ka raste që ua kam blerë unë medikamentet pacientëve që i shoh në vështirësi të mëdha”, shprehet mjeku i sitemit parësor.

Mungesat në treg

Në periudhën dhjetor-janar, shërbimi i Pediatrisë në qendrën spitalore universitare “Nënë Tereza” në Tiranë është i tejmbushur. Shefja e shërbimit, Numila Kuneshka thotë se gjatë kësaj periudhe virozash, në urgjencë paraqiteshin deri në 400 fëmijë në ditë me teperaturë të lartë, probleme pulmonare apo problemet gastrointensinale.

Kuneshka thotë gjithashtu se flukset e larta vijnë për shkak se prindërit paraqiten direkt në urgjencë, duke mos u paraqitur në poliklinika për konsultë me mjekun e familjes apo mjekun pediatër.

“Pothuajse të gjithë këta fëmijë me përjashtime të pakta vijnë direkt nga shtëpia në urgjencën e pediatrisë, duke e anashkaluar sistemin e referimit në ambulancat apo poliklinikat e lagjeve të tyre,” tha ajo. “Vetëm 3-4 mund të jenë ata që vijnë me sistem referimi nga poliklinikat e lagjeve, pjesa tjetër vjen direkt në urgjencën e pediatrisë,” shtoi më tej ajo.

Mjekja pediatre, Sonila Brati thotë se kur bëhet fjalë për fëmijët, nuk ka radhë dhe nuk lihen në pritje për ekzaminimin që kanë nevojë, edhe në rastet kur nuk shkojnë me sistem referimi.

“Ne i dërgojmë fëmijët në QSUT si raste urgjente. Nëse planifikojmë bëhet jo më shumë se një ditë. Në rast se i dërgojmë te specialisti brenda ditës, nuk i kthejnë mbrapsht. Nëse është rast temperature ose me dhimbje të forta veshi mbaron ekzaminimin brenda ditës,” theksoi ajo.

Sipas farmacistëve me të cilët foli BIRN, në listën e barnave të rimbursueshme ka antibiotikë, shurupë dhe tableta që mund t’u vinin shumë mirë në ndihmë prindërve për të kaluar ngarkesat virale, por aksesi i tyre është në nivele minimale. Në anën tjetër, prindërit përballen edhe me mungesa të shumta të barnave në rrjetin e hapur të farmacive.

“Në listën e barnave të rimbursueshme ka antibiotikë, shurupë dhe tableta që mund t’u vijnë në ndihmë prindërve për shkak të kostove të tyre, duke qënë se shumica e tyre rimbursohen plotësisht,” tha një farmaciste me përvojë 15 vjeçare në Tiranë. Gjithsesi, ajo shtoi se në farmacinë e saj vijnë deri në 5 receta të tilla në muaj – një shifër e papërfillshme kjo krahasuar me recetat që paguhen nga xhepi i prindërve.

Dëfrim Goma nga Urdhri i Farmacistit thotë se një tjetër problem është mungesa e shpeshtë e barnave për moshat pediatrike në treg, kryesisht barna të sistemit respirator.

“Për barnat pediatrike ekziston problemi i mungesave të herëpashershme, gjë që detyron prindërit që t’i sigurojnë ato jashtë vendit ose në farmaci të veçanta që i fusin ato në mënyrë të paligjshme, gjë që krijon një problem të madh që ka të bëjë me sigurinë dhe efikasitetin,” theksoi Goma.

Koduzi shpreh rezervat e tij për medikamentet që ndodhen në lustën e barnave dhe propozon që rimbursimi të bëhet në bazë të diagnozës.

“Përzgjedhja e medikamenteve në listën me rimbursim është klienteliste dhe abuzive, pavarësisht se në letër ka një procedurë të caktuar,” tha Koduzi për BIRN.

Ai theksoi gjithashtu se pas së ashtuquajturës reformë të barnave në vitin 2014, nevojitej një ndërhyrje për të garantuar origjinën e tyre të sigurtë.

“…I trajtuan ato [medikamentet] si rroba, jo si produkt që duhet të jetë efikas dhe sigurtë për patologjinë që merret,” përfundoi Koduzi./ BIRN

Pacientët me sklerozë multiple lëngojnë nga qasja e kufizuar në barna

Qindra pacientë të diagnostikuar me sklerozë multiple në Shqipëri kanë pasur trajtim të munguar ose të vonuar me medikamente, duke rrezikuar shëndetin dhe cilësinë e jetesës.

Etleva* ishte vetëm 20 vjeç kur u diagnostikua me një sëmundje autoimunitare të pashërueshme të quajtur Skleroza Multiple. Në vitin 2001, kur ishte studente në Itali, ajo përfundoi në spital për shkak të dhimbjeve të forta të kokës, mpirjes në njërën anë të trupit dhe disa episodeve të humbjes së ekuilibrit.

Lajmi që mori nga mjekët ishte tronditës.

“M’u errësuan sytë, u mbylla në vete dhe m’u desh shumë kohë që të mësohesha me këtë sëmundje, e cila më shfaqej herë pas here,” kujton Etleva, sot 44 vjeç.

Perpecitë e Etlevës me sëmundjen u rënduan pas kthimit në atdhe, ku ajo u mjekua për disa vite me Interferon – medikamenti i vetëm në atë kohë në dispozicion të pacientëve me sklerozë të shumëfishtë në Shqipëri. Por Interferoni e humbi efektin në trupin e saj dhe medikamente të tjera nuk kishte.

Etleva i tha BIRN se qëndroi shumë vite pa mjekim, përpara se mjekët t’i jepnin një medikament të ri në vitin 2021, i cili i shkaktoi probleme në mëlçi.

“Që nga ajo kohë nuk marrë mjekime të tjera, nuk më rekomandojnë, pasi mjekët thonë që jam mirë,” tha Etleva për BIRN. “Në fakt jam mbyllur në shtëpi pasi nuk mund të lëviz, kam humbje të ekuilibrit dhe lodhem shpejt,” shtoi pacientja e shqetësuar.

Skleroza e shumëfishtë është një sëmundje kronike autoimunitare që godet sistemin nervor, duke rrezikuar dobësim të muskujve, probleme me shikimin, humbje të ekuilibrit e deri në invaliditet. Sëmundja diagnostikohet kryesisht mes moshës 20-40 vjeç, por në raste të rralla edhe në mosha minorene.

Për sistemin shëndetësor shqiptar, skleroza multiple ka një prevalencë të ulët dhe nuk konsiderohet një problem. Por qindra pacientë të diagnostikuar në Shqipëri jetojnë me dramën e trajtimeve të mohuara ose të vonuara, të cilat rrezikojnë shëndetin dhe cilësinë e tyre të jetesës.

Sipas Tanush Çaushit, president i fondacionit “Pema e Jetës” për pacientët me sklerozë multiple, mungesa e medikamenteve dhe e protokollit të trajtimit ndër vite ka sjellë përkeqësim të shëndetit për shumë persona që vuajnë nga kjo sëmundje në Shqipëri.

Çaushi shprehu gjithashtu shqetësimin se sistemi shëndetësor arrin të trajtojë vetëm 10% të pacientëve, ndërkohë që shërbimet e domosdoshme të fizioterapisë dhe trajtimet psikologjike nuk mbulohen ende nga shteti.

“Shumë të sëmurë janë detyruar të ikin jashtë vendit për trajtim, pasi në Shqipëri nuk kanë mundur ta marrin atë,” tha ai për BIRN.

Ministria e Shëndetësisë pretendoi përmes një përgjigje me shkrim se ndiqte protokollet ndërkombëtare për diagnostikimin dhe trajtimin e pacientëve me sklerozë multiple, ndërsa kishte përfshirë në listën e barnave të rimbursueshme disa medikamente inovatore për trajtimin e sëmundjes.

“Konsultat, diagnostikimi dhe trajtimi me barna përcaktohet nga një ekip prej 6 mjekësh, tre senior dhe tre rezidentë. Komisioni me 3 mjekë pranë shërbimit universitar të Neurologjisë në QSUNT vlerëson ecurinë e pacientit në dinamikë në lidhje dhe me trajtimin me barna të rimbursueshme dhe spitalore,” tha Ministria e Shëndetësisë.

Sëmundje e paparashikueshme

Zbulimi dhe trajtimi i sklerozës së shumëfishtë ka qenë një sfidë e vazhdueshme për shkencëtarët dhe neurologët që prej fillimit të shekullit 19. Qindra terapi u testuan në mënyrë të pasuksesshme te personat e prekur në botë, përpara se pacientët me episode të përsëritura të trajtoheshin me kortizon në fillim të viteve 1950.

Në Shqipëri, mjekimi i parë për trajtimin e pasojave të sëmundjes u fut në vitin 2000 dhe për gati dy dekada mbeti i pandryshuar, pavarësisht përparimit të shkencës dhe miratimit të medikamenteve të reja.

Vendit i mungon gjithashtu një regjistër kombëtar i pacientëve me sklerozë multiple, çka e bën numrin e tyre të paqartë. Ministria e Shëndetësisë nuk vuri në dispozicion të BIRN numrin total të pacientëve, por vetëm të dhënat e vitit 2024, sipas së cilës janë ndjekur gjithsej 210 raste.

Ndërkohë, fondacioni “Pema e Jetës” numëron rreth 2 mijë pacientë në të gjithë vendin, duke u bazuar te studimet e veta.

Në Shërbimin e Neurologjisë në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, mjekja Jera Kruja, njëherazi shefe e shërbimit, merret prej 45 vitesh me trajtimin e sklerozës multiple, të cilën ajo e quan një sëmundje të paparashikueshme.

“Është sëmundje autoimune, ka shumë të panjohura. Pra, ti mund t’ja bësh të gjitha dhe sëmundja mund të shkojë keq. Dhe një tjetër që s’ka bërë asgjë, shkon mirë,” shpjegon ajo.

Sipas Krujës, numri i pacientëve në rang vendi nuk është shumë i lartë dhe ajo beson se sëmundja është e mbuluar mirë në krahasim me sëmundje të tjera më të shpeshta si epilepsia apo parkinsoni. Kruja tha gjithashtu se mbulimi me medikamente është përmirësuar ndjeshëm që nga viti 2000, kur mjekimi i parë për sklerozën multiple mbërriti në Shqipëri.

“Mjekimin e parë për këtë sëmundje e kemi që në vitin 2000, që ka qenë vetëm pak vite pasi u fut në Europë. Pastaj futëm disa medikamente dhe ngelëm disa vite me ato, ndërkohë që shkenca përparoi dhe nxori mjekime të reja,” kujton Kruja, e cila thekson se situata ka ndryshuar gjatë viteve të fundit.

Në dy vitet e fundit, sipas saj, shteti rimburson 100% shtatë alternativa për trajtimin e Sklerozës Multiple nga 14 të tilla që qarkullojnë në Europë, përfshirë edhe katër barna inovatore si Ocrevus, Mavenclad, Glatiramer Acetate dhe Cesimta.

Por Tanush Çaushi nga fondacioni “Pema e Jetës” i tha BIRN se vetëm një numër i kufizuar pacientësh po trajtohen me medikamentet e reja.

“Numri i të trajtuarve me sklerozë multiple në vendin tonë është mbi 160 pacientë, ndërkohë që numri i të prekurve rezulton të jetë më i lartë. Sipas statistikave të QSUT janë rreth 1000 pacientë, ndërkohë që sipas studimeve tona rezultojnë rreth 2000 pacientë,” tha ai.

Çaushi, 42 vjeç, u diagnostikua me sklerozë multiple në vitin 2015 dhe thotë se sëmundja ka avancuar në një kohë të shpejtë, aq sa tani ai mundet të ecë me ndihmën e një walker-i. Ai fajëson protokollin e mjekimit për avancimin e sëmundjes.

“Për katër vite jam trajtuar me Interferon, prandaj jam përkeqësuar kaq shumë. Kam kërkuar medikament tjetër, por më kanë thënë nga spitali: nuk kemi medikament tjetër,” thotë Çaushi.

“Kur e mora vesh që kishte medikamente të tjera, ishte tepër vonë për mua. Dëmi ishte bërë,” shtoi ai.

Gjatë dy viteve të fundit, Çaushi po trajtohet me Ocrevus, të cilin e merr dy herë në vit në kushte spitalore me injeksion. Por ai druhet se do t’i ndërpritet mjekimi.

“Kohët e fundit po më thonë që trajtimi me këtë medikament vetëm për dy vite bëhet, ndërkohë që jashtë vendit, nëse është funskional për pacientin, medikamenti merret me vite, edhe 10 vjet,” tha ai.

Pacientët nuk kanë akses në medikamente

Medikamentet e trajtimit të sklerozës multiple janë tejet të kushtueshme me çmime që variojnë nga 2 mijë deri në dhjetra mijëra euro për njësi. Sipas Ministrisë së Shëndetësisë, barnat e rimbursueshme për këtë kategori pacientësh kanë kushtuar 394 milionë lekë [3.9 milionë euro] për vitet 2022-2024.

Vetëm bari Ocrevus/ Ocrelizumab i ka kushtuar 64 milionë lekë QSUT-së gjatë një procedure prokurimi për vitet 2022-2024. Gjithsesi, këtë medikament e kanë përfituar vetëm një numër i kufizuar prej gati 20 pacientësh në këtë periudhë.

Pacientët e tjerë me të cilët BIRN foli ankohen për mungesën e medikamenteve dhe ndërprerjen e shpeshtë të tyre, ndërkohë që luftojnë çdo ditë me këtë sëmundje të vështirë.

Vera Bungu, një 47 vjeçare nga Vora ka mbetur prej vitesh në shtrat, pasi nuk i lëviz dot gjymtyrët e deformuar. Ajo është diagnostikuar 14 vite më parë, por ka marrë trajtim me medikamente vetëm para katër vitesh.

“Nuk lëviz dot as duart, as këmbët, nuk qëndroj dot as në karrocë. Edhe për t’u ushqyer, më ushqen kunata, pasi nuk kam njeri tjetër,” thotë Vera.

Aktualisht, ajo po trajtohet me Vitaminë C, Lioresal, medikament për qetësimin e muskujve, dhe një qetësues për ankthin. Ajo ankohet se nuk ka pasur akses në medikamentet e tjera që trajtojnë simptomat e Sklerozës Multiple.

“Nga spitali, më kanë thënë se nuk ka medikamente për Sklerozën Multiple, ndërsa mjeku i familjes më ka thënë ka, por nuk e jep spitali. Mendova të hyjmë dhe në borxhe për ta blerë, por ishte rreth 35 mijë euro një flakon dhe nuk e përballoj dot,” tha ajo.

Edhe Albana, një 48 vjeçare nga Lezha ka një përvojë të ngjashme. E diagnostikuar para 6 vitesh me sklerozën e shumëfishtë, ajo është trajtuar me Interferon vetëm për 1 vit e gjysmë.

“Pastaj nuk ma dhanë më, shko në qytetin tënd më thanë. U bëra mirë, por kisha vështirësi. M’u rikthye sërish, nuk lëviz më, kam ngelur në krevat,” ankohet Albana, e cila shtoi se mjekët në Lezhë i kanë thënë që mjekimi mund të jepet vetëm nga Tirana.

Blerina*, vajza e një pacienti të diagnostikuar dy vjet më parë me sklerozë multiple thotë se nuk arritën të sigurojnë asnjë medikament në Shqipëri pavarësisht përpjekjeve, duke u detyruar që të zhvendoseshin drejt Italisë për kurimin e të atit.

“Në spital më thanë: është moshë e madhe babai, le të rrijë kështu njëherë për njëherë. Duke parë gjendjen që po përkeqësohej, frika për një relaps të mundshëm po rritej dita ditës,” kujton ajo.

Pasi siguroi një kartë shëndeti në Itali, Blerina thotë se babai i saj iu nënshtrua ekzaminimeve atje dhe më pas iu dha menjëherë medikamenti, bashkë me këshillën që nuk duhej ndërprerë asnjëherë.

“Kemi shpenzuar shumë e kemi marrë dhe kredi vetëm për t’i mundësuar babit një jetë më cilësore,” tha Blerina. “Jam e zhgënjyer nga trajtimi në Shqipëri dhe është absurditet që më shpejt të arrij t’i siguroj ilaçet në Itali sesa në vendin ku ai ka punuar me vite,” shtoi ajo.

Mjeku neurolog grek, Grigorios Nasios, i cili trajton edhe pacientë me sklerozë multiple në njërin prej spitaleve private të vendit i tha BIRN se pacientët shqiptarë nuk trajtohen mirë nga sistemi dhe e quajti këtë “një tragjedi”.

“Unë personalisht i trajtoj shumë prej tyre dhe kam hasur vështirësi edhe për të patur akses në medikamente,” tha Nasios.

“Ne kurrë nuk e ndërpresim trajtimin. Mund të ndodhë nëse gjendja është shumë kronike dhe rastet e sëmundjes progresive dytësore, por kjo vetëm pasi e kemi trajtuar për 20-30 vjet,” shtoi ai.

Fizioterapia nga xhepi

Pacientët me sklerozë multiple paguajnë nga xhepi shërbimet mjekësore që lidhen me fizioterapinë, shëndetin mendor dhe në raste të rënduara, edhe nevojën për infermierë dhe kujdetarë, pasi sistemi publik shëndetësor nuk i ofron dhe as nuk i mbulon këto shërbime.

Mjekja neurologe, Jera Kruja e konsideron fizioterapinë si bazë terapeutike, por mundësitë në shërbimin që ajo drejton janë të kufizuara. Kruja thotë se para disa vitesh bëri një ambient të përshtatshëm për rehabilitimin e pacientëve, por ky ambient nuk varet prej vitesh nga Neurologjia.

“Është i rëndësishëm jo vetëm në spital, por edhe ambulator shumë i rëndësishëm,” tha ajo lidhur me fizioterapinë.

Fondacioni “Pema e Jetës” po lobon prej vitesh që pacientët me sklerozë multiple të përfitojnë falas shërbimet e fizioterapisë, që sipas presidentit të saj, Tanush Çaushi u kushtojnë shtrenjtë atyre.

“Të gjitha kostot i mbulojmë privatisht. Unë duhet të kryej 3 seanca në javë me 25-30 Euro seanca. Plus më duhet të marr edhe taksi për të shkuar te klinika. Kostot janë të papërballueshme për të kryer fizioterapinë privatisht,” tha Çaushi.

Sipas fizioterapistit Fatjon Hajdari, mungesa e trajtimit periodik për pacientët me sklerozë multiple rëndon mbi shëndetin dhe cilësinë e tyre të jetesës.

“Mungesa e fizioterapisë çon në bllokim muskular dhe të artikulacioneve dhe e bën të pamundur lëvizshmërinë normale të njeriut. Nëse nuk do t’ju nënshtrohen fizioterapisë, këta pacientë do të kenë vetëm përkeqësim të aftësinë se tyre fizike dhe deri në bllokim të gjymtyrëve dhe qëndrimin në shtrat,” tha Hajdari.

Ndryshe nga sa thonë pacientët, Ministria e Shëndetësisë pretendoi se shërbimi i fizioterapisë ofrohej falas.

“Pacientët që kanë rekomandim nga mjeku neurolog e marrin këtë shërbim në qendrat socio-shëndetësore të krijuara dhe që gradualisht do të mbulojnë gjithë territorin sipas planit të veprimit 2021-2030,” përfundoi Ministria e Shëndetësisë.

*Emrat janë ndryshuar për të mbrojtur privatësinë e pacientëve.

/BIRN

350 euro te privati për fizioterapi, pacientët me sklerozë multiple në mëshirë të fatit: Mungesa e shërbimit çon drejt vdekjes

Në Shqipëri janë rreth 1800 pacientë me sklerozë të multiple. Kjo është një sëmundje shumë e veçantë, që kërkon një trajtim po aq të veçantë. Shkaqet e shfaqjes së kësaj sëmundjeje, e cila ka rreth 200 vjet që është zbuluar ende nuk dihen. Ndonëse metodat e diagnostikimit kanë avancuar, ende nuk janë zbuluar metodat përfundimtare të kurimit.

Ministria e Shëndetësisë premtoi në vitin 2023, për hapjen e kabineteve në 17 Qendra Shëndetësore, kryesisht në Qarkun e Tiranës dhe të Durrësit dhe plotësimin e tyre me fizioterapistë, por rezulton se ky premtim është i parealizuar dhe qendrat nuk kanë as ambiente, as nuk e ofrojnë këtë shërbim. Ndërkohë që trajtimi në privat është shumë i shtrenjtë.

Pas disa denocimeve emisioni investigativ ‘Tak Fak’ në News24 ka kryer një monitorim të situatës.

Ilirjan Mema tregon se vajza e tij e madhe u diagnostikua me sëmundjen e pashërueshme që qershor të vitit 2024. Ai tregon se edhe pse kjo sëmundje degjenerative e sistemit nervor i shoqëron ata që e vuajnë përgjatë gjithë jetës, nëse këta të fundit marrin kujdesin e nevojshëm ata mund të bëjnë një jetë normale.

“Kam vizituar të gjitha qendrat shëndetësore dhe nuk ofrohet shërbimi i fizioterapisë. Këtë shërbim nuk e merr, por nëse shkon te privati janë çmimet 30-40 euro për seancë dhe ka një kosto totale prej 350 euro që është e papërballueshme për nivelin tonë ekonomik. Në mungesë të trajtimit gjendja e tyre përkeqësohet dhe mund të shkojë deri në vdekje. Nuk kemi asgjë faktike nga premtimet”, tregon ai.

Denoncimi i dytë në emisionin ‘Tak Fak’ ka ardhur nga një vajzë me Sklerozë Multiple, e cila nuk merr shërbimin e nevojshëm.

“Jam e diagnostikuar me sklerozë multiple prej vitesh. Shërbimi i fizioterapisë nuk ofrohet fare tek ne dhe nuk mundem ta bëj gjithnjë me lekët e mia dhe duhet ta ofrojë shteti. E kam të nevojshme 3 herë në javë. Unë e kam të nevojshme, por nuk e kam më mundësinë ta bëj në privat këtë. Gradualisht sëmundja avancon dhe nuk është puna që të bie në krevat apo karrocë, pasi sëmundja ta pamundëson rikthimin në normaltiet nëse arrihet ajo gjendje”, shprehet ajo.

Kamera e fshehtë e ‘Tak Fak’ hyri në 4 qendra shëndetësore, nga ku rezultoi se shërbimi me fizioterapi ose nuk është plotësuar me kabinete, ose nuk ka fizioterapistë.

Qytetari: Përshëndetje. Ka shërbim fizioterapie këtu?

Recepsionistja: Çfarë?

Qytetari: Shërbim fizioterapie

Recepsionistja: Po ka, por duhet të flasësh njëherë me mjeken e familjes. Shko të flasësh me një mjek, një nga këto që kemi ne.

…

Fizioterapistja: Juve keni shumë të drejtë, por ne s’jemi gati akoma për të pritur të tilla diagnoza. Bëhet fjalë për në një të ardhme, por nëse vjen herë pas herë unë i them nja dy ushtrime

Qytetari: Sa për ta filluar

Fizioterapistja: Sa pa gjë. Me mua sot për sot pa pasur asnjë lloj kushti atje ku jam keq është po sa pa gjë ndoshta jemi pak më mirë. Ja sa të flas pak me drejtorin.

Kamera e fshehtë në Q. SH. Kamëz

Qytetari: Si jeni, si kaluat? Shiko, unë kam vajzën, e kam te ambulanca e lagjes 5. Aty nuk ka fizioterapi.

Fizioterapistja: Çfarë problemi ka vajza?

Qytetari: Është me sklerozë multiple. Edhe nuk e di, e ofroni ju këtë lloj shërbimi?

Fizioterapistja: Shiko ne këtu nuk kemi, kjo është hapësira dmth.

Qytetari: E kuptoj, qenka e vogël shumë, e pashë.

Fizioterapistja: Edhe ti e di që duhen mjete, duhet hapësira e duhur. Këtu thuhet që do vijnë mjetet më vonë.

Qytetari: Po kur?

Fizioterapistja: Unë kam nja një vit këtu, nuk kanë ardhur akoma.

Kamera e fshehtë në Q. SH. Nr.10

Qytetari: Kam shkuar në një vend tjetër dhe më thanë se kabineti nuk është.

Fizioterapistja: Skleroza multiple do ta trajtojmë me terapi manuale, me terapi ushtrimore.

Qytetari: Ashtu bëhet?

Fizioterapistja: Po kabineti nuk bën, pjesa e aparaturave nuk është akoma, por pjesën e terapisë ushtrimore mund ta bëjë pa problem. Këto që kemi do ja bëjmë

Qytetari: Po në shtëpi nuk ja bëjmë dot vetë, se s’e dimë.

Fizioterapistja: Po të kuptoj, por duke e shoqëruar një familjar dhe duke parë çfarë bëjmë këtu, mund të bëni ndonjë gjë pasdite. Aparaturat janë porositur, por nuk kanë ardhur akoma.

Kamera e fshehtë në Q. SH. Vorë

Qytetari: Kam vëllain me sklerozë multiple dhe më thanë që duhet të kem pjesën e fizioterapisë, por nuk e di a bëhet këtu?

Fizioterapisti: Vetëm pjesën ushtrimore, i zbatojmë këtu dhe do kryejmë edhe pjesën e familjarëve si do punojnë te shtëpia. Në çfarë stadi është vëllai?

Qytetari: Me thënë të drejtën nuk e di, se e kemi nisur me qendra të tjera dhe kemi vazhduar në shtëpi edhe pastaj më thanë që duhet edhe pajisje.

Fizioterapisti: Pajisje ne këtu nuk kemi me thënë të drejtën.

‘Paguaj ose vdis’: Sistemi i sëmurë shëndetësor për trajtimin e goditjeve në tru

Kur motra e tij pësoi ishemi cerebrale vitin e kaluar, Arbeni* u vendos përpara një zgjedhjeje të vështirë. Në pavionin Neurologjik në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”, mjekët i thanë se motra 61 vjeçare ishte në gjendje të rëndë dhe duhej t’i nënshtrohej një ndërhyrjeje urgjente për të mbijetuar.

Por mjekët ishin gjithashtu duarlidhur – ndërhyrja nuk realizohej në shtet, por vetëm në njërin prej spitaleve private të vendit.

“Firmosëm që e nxirrnim pacienten me kërkesën tonë dhe e çuam te spitali Amerikan 3, erdhi vetë urgjenca e mori,” kujton Arbeni, emri i të cilit u ndryshua me kërkesën e tij për të folur në kushtet e anonimatit.

“Kur shkuam atje, na thanë për çmimin e ndërhyrjes 20 mijë euro. Por nuk e fusnin në sallë pa dhënë një kapar,” shtoi ai.

Arbeni tregon se sëmundja i goditi në fundjavë dhe ata nuk i kishin paratë në cash. Ndërsa çdo minutë i kërcënonte jetën motrës së tij, ata nxituan të kërkonin borxhe për të paguar spitalin.

Në betejën mes jetës dhe vdekjes, shumë familjarë të pacientëve që pësojnë goditje në tru janë gjendur në dilemën “paguaj ose vdis” gjatë viteve të fundit, pasi qendra spitalore më e madhe e vendit ka dështuar të realizojë ndërhyrjen e trombektomisë – një procedurë kirurgjikale që heq gjakun e mpiksur nga arteria e bllokuar në tru.

Një numër familjarësh i thanë BIRN në intervista të veçanta se ishin detyruar që të firmosnin fletë-daljet nga QSUT dhe i kishin transferuar njerëzit e tyre drejt spitalit Amerikan 3 për t’u shpëtuar jetën, në këmbim të pagesave që variojnë nga 18 mijë në 20 mijë euro dhe që nuk rimbursohen nga shteti.

Sëmundjet e aparatit të qarkullimit të gjakut janë shkaktari më i madh i vdekjeve në Shqipëri dhe goditjet ishemike apo hemorragjitë cerebrale konkurrojnë me infarktet kardiake për numrin e lartë të rasteve dhe fataliteteve.

Por pavarësisht rriskut të lartë, sistemi publik shëndetësor në Shqipëri nuk garanton trajtimin e duhur shëndetësor për pacientët që pësojnë goditje në tru, duke ia kaluar barrën familjeve të tyre, të cilat paguajnë nga xhepi kostot e kujdesit shëndetësor dhe trajtimet e rehabilitimit.

Mungesa e këtij trajtimi emergjence në sistemin publik përfaqëson sipas Gazmend Koduzit, ekspert i politikave shëndetësore, një tjetër shembull të dështimit të politikës ‘shëndetësia falas” të qeverisë Rama.

“Sot shqiptarët paguajnë 40 nga 100 lekë nga xhepi [për kujdes shëndetësor], ndaj nevojitet krijimi i tregut të shërbimeve shëndetësore dhe mbulimi universal,” tha Koduzi, pedagog i Shkencave Mjekësore dhe ish-koordinator për shëndetësinë në Partinë Demokratike.

“Politikëbërja duhet që të sigurojë akses të kësaj kategorie pacientësh në shërbimet që kanë nevojë, duke bërë të mundur që shërbimet të jenë sa më afër tyre dhe pa kosto financiare,” shtoi ai.

Zgjidhje e detyruar

Goditjet cerebrale shkaktohen kur një enë gjaku në tru bllokohet [ishemia cerebrale] ose çahet [hemorragjia cerebrale]. Në mungesë të gjakut dhe oksigjenit, qelizat e trurit fillojnë të vdesin, duke shkaktuar dëme edhe në pjesët e tjera të trupit. Shenjat e para të goditjes në tru mund të shfaqen me humbje të papritur të ekuilibrit, humbjen e shikimit në njërin sy, asimetri të fytyrës ose vështirësitë në ligjërim.

Përveç numrit të lartë të fataliteteve, Organizata Botërore e Shëndetësisë i klasifikon goditjet në tru si shkakun kryesor të invalidizimit të pacientëve. Trajtimi i shpejtë i pacientëve që pësojnë goditje në tru është kusht për mbijetesën dhe rehabilitimin e tyre.

Urgjenca e spitalit rajonal të Durrësit pret çdo ditë rreth 400 pacientë me patologji nga më të ndryshmet. Mjeku i ri, Eni Kani thotë se mes tyre i ka qëlluar të asistojë edhe 3-4 pacientë me goditje në tru për turn. Por mjetet në dispozicion të tij janë thuajse primitive.

Kani i tha BIRN se spitali më i madh rajonal i vendit nuk ofron shërbimin e trombolizës dhe Angio – CT cerebrale, një skaner për enët e gjakut që përjashton apo diagnostikon isheminë cerebrale. Pacientët e dyshuar ata i nisin drejt Tiranës, por kjo kushton kohë dhe shumë prej tyre humbasin mundësinë e trombolizës – një trajtim me medikamente për shkrirjen e trombit që duhet të realizohet brenda 3-4 orëve pas goditjes.

Një tjetër problem madhor sipas tij është pamundësia e realizimit të trombektomisë në spitalet publike – një shërbim emergjent që shteti ka detyrimin t’ua ofrojë qytetarëve të tij dhe që realizohet brenda gjashtë orëve nga goditja.

“Po të bëjmë një paralelizëm, është sikur një pacienti që pëson atak miokardi të mos i bëhet stentimi, vendosja e unazave,” tha Kani, ndërsa shtoi se trajtimi i strokut është pothuajse “inekzistent në Shqipëri”.

Mungesa e këtij shërbimi kritik jetëshpëtues në QSUNT bëri jehonë në korrik të vitit 2023, kur aktorja e Teatrit, Eni Jani bëri thirrje për kontribut financiar, ndërkohë që bashkëshorti i saj, aktori dhe regjisori Genci Fuga ndodhej në sallën e operacionit të Spitalit Amerikan 3 pas një goditjeje në tru.

Pas një gare solidariteti në rrjet, vlera prej 19 mijë eurosh e operacionit u arrit të mblidhej në një kohë të shkurtër dhe fatmirësisht Fuga arriti t’i mbijetojë sëmundjes. Pak ditë më vonë, edhe Këshilli i Ministrave miratoi një vendim për mbulimin e shpenzimeve të trajtimit të tij.

Por shumë pacientë të tjerë janë të privuar nga këto mundësi.

Pas 47 vitesh shërbim në dobi të komunitetit, një mjek pediatër në pension nga një qytet i vogël i Shqipërisë së Mesme pësoi ishemi cerebrale në tetor të vitit 2023 dhe pas një ndalese të shkurtër në spitalin e qytetit, u nis me urgjencë drejt QSUT-së.

Pas ekzaminimeve të kryera, familjarët e tij mësuan se pacienti duhej patjetër t’i nënshtrohej një ndërhyrjeje invazive të quajtur trombektomi, por ndërhyrja nuk bëhej dot në QSUT.

Djali i pacientit foli me BIRN në kushtet e anonimatit dhe emri i tij u ndryshua në Erion*, pasi siç e shpjegoi ai, prindërit e tij jetojnë në një qytet të vogël dhe të politizuar dhe mund të bëhen pre e trysnisë.

Ai tregoi se pas bisedës me mjekët, e nisën me urgjencë babanë drejt Spitalit Amerikan, por diçka e pazakontë i bëri përshtypje.

“Pavarësisht se ata janë në dijeni të faktit që kjo ndërhyrje nuk realizohej tek ata në QSUT, në njëfarë forme detyruan time më që të firmosë një shkresë, sipas së cilës ajo jep dakordësinë që pacienti të trajtohej në një spital privat,” tha Erioni, ndërsa shtoi: “Ky nuk ishte vullneti ynë”.

Në spitalin Amerikan ndërhyrja rezultoi e suksesshme dhe kushtoi 18 mijë euro, një shumë e papërballueshme nga buxheti familjar i tyre. Pak javë më vonë, familja iu drejtua Ministrisë së Shëndetësisë me një kërkesë për rimbusimin e shpenzimeve të ndërhyrjes, por ende nuk kanë marrë një përgjigje.

“Unë nisem nga parimi shëndetësia është falas, pra duhej të ishin shmangur kostot e ndërhyrjes. Janë 18 mijë euro!,” thotë Erioni, duke shtuar se kjo shumë është e papërballueshme për një ekonomi mesatare familjare.

“Ne nuk zgjodhëm spitalin privat, por ishte një zgjidhje e detyruar,” shtoi ai, duke theksuar se ishte ende në pritje të një përgjigjeje përfundimtare nga Ministria e Shëndetësisë.

Pa përgjigje ka mbetur edhe kërkesa për rimbursim e motrës së Arbenit, e cila i mbijetoi sëmundjes pasi morën borxh dhe shteruan kursimet e jetës për shkollimin e fëmijëve për të paguar ndërhyrjen e trombektomisë pranë Spitalit Amerikan 3 vitin e kaluar. Motra e tij dhe bashkëshorti sot të dy në pensionin, kanë shërbyer gjithë jetën në administratë, ajo në Ministrinë e Financave, ndërsa i shoqi në Ministrinë e Mbrojtjes.

“Është për të ardhur keq që shteti i trajton në këtë mënyrë edhe vetë punonjësit e administratës,” tha Arbeni me dëshpërim.

Ministria e Shëndetësisë nuk iu përgjigj pyetjeve të BIRN deri në publikimin e këtij shkrimi, edhe pas një urdhri të lëshuar nga Komisioneri për të Drejtën e Informimit.

Pa kapacitete mjekësore

Në katin e dytë të spitalit të Neurologjisë në QSUT, një dhomë në pavionin e Neuro-Radiologjisë Intervecionuese është në rikonstruksion. Në fund të shkurtit, një pajisje e vjetër dhe pothuajse e papërdorur e angiografisë po çmontohej për t’i hapur vend një pajisjeje të re të blerë së fundmi me qëllim realizimin e trajtimit të trombektomisë.

Megjithatë, mungesa e pajisjeve nuk ka qenë problemi i vetëm që kjo ndërhyrje nuk është realizuar pothuajse asnjëherë në Qendrën Spitalore Universitare “Nënë Tereza”.

Doktor Arben Rroji, një mjek i specializuar në Neuroradiologji shpjegoi për BIRN se një tjetër pengesë e madhe është mungesa e stafit të trajnuar. Rroji është një ndër dy mjekët e vetëm që mund ta kryejnë trombektominë në Shqipëri dhe e bën aktualisht këtë ndërhyrje në Spitalin Amerikan.

I pyetur se sa mjekë të trajnuar gjenden aktualisht në QSUT, Rroji u përgjigj: “jam vetëm unë”.

“Edhe në spitalin privat. Edhe nëse vihet së shpejti në funksionim aparatura në QSUT, jam vetëm unë,” tha mjeku për BIRN.

“Ne mund ta ofrojmë me aq sa mund të ofroj unë në këtë moment, por është e pamundur që trajtimi me këto kapacitete njerëzore që kemi të bëhet 24/7,” shtoi ai, duke theksuar se ky profilizimi mungon në kurrikulën e Universitetit të Mjeksisë.

Doktor Rroji kujton se përpjekjet për të realizuar ndërhyrjen në spitalin publik kishin nisur para 10 viteve, pas një binjakëzimi që profesor Mentor Petrela kishte bërë me një spital në Paris, por përpjekjet kishin dështuar për shkak të mungesës së materialeve të dedikuara dhe stafit të trajnuar.

Situata nuk duket se ka ndryshuar shumë.

Me blerjen e aparatit të Angiografisë B-Plan, QSUT po përgatitet që të testojë sërish, por doktor Rroji nuk shfaq shpresa të larta për rezultatet. Ai shpjegon se trajnimi i stafit në shtetet që e ofrojnë këtë shërbim merr të paktën dy vjet, ndërkohë që nevojiten disa ekipe me orare të kufizuara për të shmangur ekspozimin e personelit mjekësor ndaj rrezatimit.

“Pra unë nuk mund të bëj 10 procedura, mund të bëj një ose dy, nuk mund të rrish në rrezatim kaq gjatë,” tha Rroji.

“Ndryshe nga një kirurg që mund të rrijë 10 orë në sallë dhe mund të ketë lodhje fizike, ne kemi edhe rrezatimin. Kjo është arsyeja që sot kompanitë që prodhojnë angiografet po krijojnë robotë që rrinë në sallë, mjeku qëndron jashtë ambientit dhe drejton robotin,” shtoi ai.

Doktor Rroji i hedh poshtë dyshimet se mungesa e këtij shërbimi në spitalin publik ka si qëllim favorizimin e privatit dhe thekson se kanë bërë kërkesa ndër vite për aparatura dhe njerëz të kualifikuar, por sipas tij ka munguar “forca ekonomike”.

“Të shohim sa do të jetë ekonomikisht e përballueshme kur të vendoset aparatura,” theksoi ai.

Pacientët e paguajnë shtrenjtë rehabilitimin

Pacientët që i mbijetojnë goditjeve në tru vuajnë pasoja afatgjata shëndetësore, ndërkohë që shërbimet publike për rehabilitimin e tyre janë gjithashtu pothuajse inekzistente. Zakonisht, këta pacientë i drejtohen sektorit privat për fizioterapi për rikuperimin e lëvizjes, logopedi për rifitimin e aftësisë së të folurit, psikolog dhe në rastet e paralizave, edhe ndihmën e një kujdestari. Pagesat variojnë nga 20 mijë lekë deri në mbi 100 mijë lekë në muaj.

Shefja e pavionit të Neurologjisë në QSUT, Jera Kruja e konsideron shumë të rëndësishëm riaftësimin fizik për pacientët që kanë pësuar handikap të lëvizshmërisë, por ajo pranon mungesën e strukturave të dedikuara rehabilituese.

Kruja i tha BIRN se një strukturë e tillë për riaftësimin u krijua mes viteve 2012-2014 në katin -1 të ndërtesës së Neurologjisë dhe ideja e saj ishte që shërbimi të shtrihej në dy turne, duke i shërbyer edhe pacientëve ambulatorë që kishin dalë nga spitali.

Por pas inaugurimit në vitin 2015, ky repart u nda nga Neurologjia dhe kaloi si një shërbim i unifikuar për të gjithë QSUT-në. Nga një vëzhgim në fund të muajit shkurt, në katin -1 kryheshin vetëm konsultat ditore, ndërsa pacientë me diagnoza të ndryshme neurologjike prisnin radhën.

“Mendimi im është që shërbimi i riaftësimit duhet të fuqizohet në spital, por sidomos në strukturat ambulatore, për të gjithë pacientet neurologjikë me deficite motore,” tha Kruja, duke theksuar se qendra të tilla ditore do t’i lehtësonin shumë pacientët dhe familjarët e tyre.

Në mungesë të qendrave të tilla, Loreta dhe motra e saj i sigurojnë shërbimet privatisht me kosto mujore deri në 160 mijë lekë të reja në muaj për nënën e tyre që pësoi goditje në tru.

Mjeke e përgjithshme në profesion, Loreta e përshkruan realitetin e tyre “rraskapitës dhe ankthioz” pas sëmundjes së nënës.

“Mamaja ka nevojë për monitorim 24 orë, pasi ka probleme me ekulibrin dhe dëmtime të motorikës (lëvizshmërisë). Nuk mund t’i kryejë vetë aktivitetet e përditshme,” tha Loreta.

“Unë dhe motra përballojmë kostot mujore për medikamente për inkontinencën urinare, absorbente, medikamente jashtë listës së rimbursimit për hipertension, diabet. Kostoja njerëzore është e pallogaritshme,” shtoi ajo.

Edhe Anisa i tha BIRN se u ballafaqua me një sfidë të madhe pasi i ati pësoi ishemi cerebrale dhe mbeti i paralizuar në njërën anë. Pas qëndrimit 5 ditor në reanimacion, Anisa tregon se mjekët e kishin nxjerrë atë nga spitali, edhe pse nuk çohej dot dhe kishte nevojë për trajtim infermieror.

“Medikamentet i blemë vetë dhe nuk e dimë nëse kishte prej tyre që rimbursoheshin. Shpenzuam nga kursimet tona dhe të prindërve për të përballuar sëmundjen dhe pasojat tek babi, për të cilin kujdeset mamaja 72 vjeç,” thotë Anisa, duke shtuar se pas daljes nga spitali kishin shpenzuar 500 mijë lekë të reja për medikamente dhe pajisje, ku vetëm krevati i posaçëm spitalor kushtoi mbi 100 mijë lekë të reja.

“Pyeta tek nje agjenci që ofron shërbime për këto raste, ishte 6 mijë lekë të reja një ndërrim i pampersit, shkon 65 mijë deri 70 mijë pagesa për një kujdestar, nuk i përballojmë dot,” shtoi ajo.

Edhe Erioni i tha BIRN se përveç ndërhyrjes së trombektomisë, shteti nuk ofroi mbështetje edhe për fazën rehabilituese të babait të tij. Familja ka blerë biçikletë dhe karrocë në vlera të konsiderueshme, ndërsa privatisht marrin një fizioterapist për 2 mijë lekë seancën.

“Çdo shërbim ofrohet nga ime më,” tha Erioni, ndërsa shtoi: “Babai vijon të jetë i paralizuar që prej traumës”.

KLSH dhe TFL ngrenë alarm për rishikimin e kontratave PPP në Shëndetësi: Shpenzime të larta dhe mungesë transparence

Këto probleme reflektojnë një menaxhim joefikas të kontratave PPP në shëndetësi dhe kosto të larta për shërbime që nuk realizohen.

Koncesionet aktive në shëndetësi duke nisur nga ai i kontrollit bazë (check up) e deri tek ai i pajisjeve kirurgjikalë shfaqin ende sipas Kontrollit të Lartë të Shtetit problematika të cilat ndryshojnë nga rasti në rast.

Këto nisin nga kontrollet e pakryera por të faturuara, Tatimi mbi Vlerën e Shtuar i aplikuar por që në shëndetësi nuk gjen zbatim sipas kuadrit ligjor në fuqi apo edhe tejkalimi i parashikimit të shpenzimeve në disa kontrata të cilat duhet të mbulohen nga buxheti.

Gjetjet e Kontrollit të Shtetit në një auditim pranë Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor (FSDKSH) shkojnë në një linjë me Raportin e i Monitorimit të Strategjisë Kombëtare të Shëndetësisë 2021-2030, i cili nënvizon se “mungesa e transparencës ka karakterizuar zbatimin e kontratave të Partneritetit Publik Privat (PPP) në shëndetësi, duke rritur shqetësimet mbi keqpërdorimin e fondeve publike.”

Po ashtu, theksi vihet ne koston e shërbimeve në këto vite rezultojnë me të larta nga sa janë parashikuar dhe nga buxheti është paguar edhe për shërbime të pakryera.

Deri tani procedurat e ndjekura nga strukturat e shëndetësisë në dhënien me koncesion të disa shërbimeve në formën e PPP kanë rezultuar, në rastin më të mirë, të dyshimta dhe, në rastin më të keq, korruptive dhe, në të gjitha rastet, është evidentuar kosto e lartë për fondet publike.

Specifikisht duke iu referuar viteve 2022 dhe 2023 për sa i përket ecurisë së koncesioneve tregojnë një mospërputhje mes buxheteve të planifikuara dhe shpenzimeve reale, duke ngritur shqetësime lidhur me menaxhimin e financave dhe eficencën e këtyre kontratave.

Shërbimi Check-Up tregoi një rritje të kostos për njësi në vitin 2022 dhe me pagesa për teste që nuk u kryen. Kjo tregon për një menaxhim joefektiv, pasi shpenzimet vazhdojnë të mbeten të paarsyetuara. Në sektorin e laboratorëve, kostoja për njësi u rrit në të dy vitet, ndërsa shërbimet e realizuara ishin më të ulëta se ato të planifikuara, duke sugjeruar mbikostime dhe mangësi në kontrollin financiar.

Për ecurinë e kontratës për sterilizimin e mjeteve kirurgjikale nuk ka asnjë informacion, çka ngre shqetësime për mungesën e transparencës në këtë koncesion.

Ndërkohë, në shërbimin e dializës, rënia e numrit të seancave të realizuara dhe rritja e kostos për njësi në vitet 2022 dhe 2023 tregon për mbingarkesa financiare, duke sugjeruar se burimet nuk po përdoren në mënyrë efektive.

Në përgjithësi, këto probleme reflektojnë një menaxhim joefikas të kontratave PPP në shëndetësi dhe kosto të larta për shërbime që nuk realizohen. Referuar gjetjeve të raportit edhe TFL ka rekomanduar marrjen e masave për rishikimin e mekanizmave të prokurimit, zhvillimin e politikave financiare më të qëndrueshme dhe vendosjen e një sistemi transparent raportimi për të siguruar menaxhim më të mirë të fondeve dhe mbulim efektiv të shërbimeve shëndetësore.

Gjetjet e KLSH

“Nga auditimi mbi financimin e Kontratës së Koncesionit të Kontrollit Mjekësor Bazë (KMB/Check-up), ka rezultuar se në vitin 2023, referuar projeksionit janë kryer pagesa në shumën 876,083 mijë lekë për 475,000 kontrolle të planifikuara, në një kohë që shërbimi i kontrollit mjekësor është kryer për 467,664 raste.

– Referuar të dhënave lidhur me financimin dhe likuidimin e shpenzimeve për Kontratën e Koncesionit “PPP-Kontrolli Mjekësor Bazë” dhe “PPP-Sterilizimi i pajisjeve mjekësore”, 5 është likuiduar me TVSH vlera e shpenzimeve të kryera për dhënien e këtyre shërbimeve, sipas përcaktimeve kontraktore. Përcaktimi i mënyrës së pagesës, është në kundërshtim me Ligjin nr. 125/2013 “Për koncesionet dhe PPP”, neni 27 “Përmbajtja e kontratës”, pika 1. Kryerja e pagesave sipas faturës së lëshuar nga koncesionari me TVSH, është në kundërshtim me Ligjin nr. 92/2014 “Për tatimin mbi vlerën e shtuar në Republikën e Shqipërisë”, Kreu VIII, neni 51, germa “c” dhe Udhëzimin nr. 6, datë 30.01.2015 “Për TVSH-në në Republikën e Shqipërisë” neni 38 “Furnizimet e barnave dhe shërbimeve shëndetësore”.

– Lidhur me financimin e Kontratës Koncesionare nr. 1503/44, datë 10.02.2016 “Për ofrimin e hemodializës”, edhe për vitin 2023 pagesa e koncesionarit vijon të mos bëhet për shërbim të kryer, por për shërbim të faturuar, i cili përfshin likuidimin e rasteve të pakryera ose nën projeksion vjetor, si dhe të rasteve të realizuara mbi projeksion mujor, të secilës qendër dialize, konkretisht për 9,241 raste nën projeksion dhe 1,557 raste mbi projeksion, në shumën 103,527 mijë lekë.

Sipas të dhënave të vendosura në dispozicion nga FSDKSH, në lidhje me financimin e kontratave PPP, ka rezultuar se në tre kontrata, vlera e financimit vjetor, si dhe parashikimet e financimit të tyre në PBA 2023-2025, janë përtej mbështetjes buxhetore të parashikuar për zbatimin e tyre” thuhet në raport.

Rekomandimet e KLSH

FSDKSH, në rolin e përfaqësuesit në lidhjen e Kontratave koncensionare në bashkëpunim me MSHMS në cilësinë e autoritetit kontraktor: – të marrë masat për përgatitjen e një relacioni argumentues të detajuar për MSHMS, e cila në bashkëpunim me Shoqëritë Koncesionare të gjykojnë dhe vlerësojnë mbi mundësinë reale të rishikimit të kushteve të kontratës, me qëllim kjo eliminimin e pagesave për shërbim të pakryer, si dhe kthimin në ligjshmëri dhe ndërprerjen e pagesave të TVSH-së, për shërbime të përjashtuara nga ky lloj tatimi, duke synuar përdorimin e fondeve publike me efektivitet, eficencë dhe ekonomicitet.

– Të vlerësoj mundësinë e negocimit të kontratës koncesionare nr.1503/44, datë 10.02.2016 “Për shërbimin e hemodializës në pesë qendra pranë Spitaleve Rajonale të Vlorës, Shkodrës, Elbasanit, Korçës dhe Lezhës”, për rishikimin e projeksionit sipas rajoneve në bazë të historikut, që disponon MSHMS dhe FSDKSH.

FSDKSH në bashkëpunim me Ministrinë e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale të marrin masa duke ngritur grupe pune me qëllim kryerjen e rishikimeve të përmbajtjes së gjithë paketave (vizitat, ekzaminimet, trajtimet mjekësore si dhe rillogaritjen e çmimeve përkatëse) në kushtet e ndryshimeve të vazhdueshme prej vitit 2020 deri 2024 nga momenti i hartimit apo rishikimit të tyre, si dhe monitorimin e kontratave PPP, me qëllim ndjekjen dhe disiplinimin e shpenzimeve, përdorimin me efektivitet të fondeve, të cilat rezultojnë me tendencë në rritje nga viti në vit, jo vetëm si rezultat i rritjes së rasteve, por dhe si rezultat i rritjes së kostove të shërbimit për pacient, duke tejkaluar mbështetjen buxhetore të parashikuar në kontratat koncesionare.

Gjithashtu, nga FSDKSH dhe MSHMS, në bashkëpunim me Ministrinë e Financave dhe Ekonomisë, të merren masa për sigurimin e mbështetjes buxhetore për financimin e këtyre shërbimeve jetike për popullatën, në masën e duhur dhe në vijimësi.

Raporti i KLSH konfirmon shqetësimet e ngritura nga TFL për gjendjen e personave me probleme të shëndetit mendor

MUNGESË INVESTIMESH, MBIPOPULLIM SPITALOR DHE SHKELJE TË TË DREJTAVE TË PACIENTËVE

Shoqata Together for Life (TFL) në muajin nëntor 2024, gjatë prezantimit të gjetjeve dhe rekomandimeve të Raportit të Monitorimit të Strategjisë Kombëtare të Shëndetësisë 2021-2030 vuri në dukje “dështimin e Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale (MSHMS) për të përmbushur angazhimet për shëndetin mendor në Shqipëri”.

Bazuar në gjetjet e Raportit, u theksua se përveç disa përmirësimeve në kuadrin ligjor dhe disa trajnimeve të stafit – të mbështetura kryesisht nga partnerë ndërkombëtarë, asnjë nga aktivitetet e tjera të parashikuara në Strategji nuk është realizuar deri në 2024.

“MSHMS ka dështuar në ngritjen e katër shtëpive mbështetëse të planifikuara për periudhën 2022-2024 në Tiranë, Vlorë, Dibër dhe Pogradec, të cilat do të duhet të ofronin mbështetje për pacientët që transferohen nga spitalet psikiatrike, duke ulur mbipopullimin dhe përmirësuar rehabilitimin e tyre”, ka vënë në dukje Raporti i TFL.

Po ashtu, në Raportin e prezantuar nga Together for Life, në tryezën me përfaqësues të lartë të MSHMS, deputetë, drejtues të institucioneve shëndetësore, ekspertë, shoqëri civile dhe gazetarë, është ofruar një analizë e situatës në spitalet psikiatrike në të gjithë vendin, ku nënvizohet se ‘gjatë viteve 2022-2023, MSHMS ka planifikuar mbulimin e kostove për vetëm 930 pacientë në vit, ndërkohë që numri real i pacientëve të shtruar ka qenë shumë më i lartë, me 1,488 në vitin 2022 dhe 1,653 në vitin 2023.” Sipas hartuesve të raportit, kjo ka sjellë ulje drastike të kostos për njësi shërbimi, duke ngritur shqetësimin se 2,426 pacientë gjatë kësaj periudhe nuk kanë arritur të përfitojnë shërbime cilësore.

Këto shqetësime të ngritura disa muaj më parë nga TFL, janë përforcuar nga raporti më i fundit i auditimit i Kontrollit të Lartë të Shtetit (KLSH) për shërbimet psikiatrike në Shqipëri. https://panel.klsh.org.al/storage/phpGX3PCM.pdf

Ky raport e ka vënë theksin tek mungesa e buxhetit të nevojshëm, ku “për vitin 2023, vetëm 2.5% e buxhetit të spitaleve publike është dedikuar për trajtimin e pacientëve me çrregullime mendore, duke krijuar një situatë të rënduar në spitale.”

Gjithashtu, Raporti i KLSH ka evidentuar problematikën me mbipopullimin e pavioneve që ka krijuar mungesën e hapësirave të nevojshme për privatësi dhe qetësi mendore të personave të shtruar në spitalet psikiatrike në të gjithë vendin. “Kushtet e rënda infrastrukturore, me lagështi, tualete të dëmtuara dhe mungesë pajisjesh bazike për trajtim të sigurt, përkeqësojnë cilësinë e kujdesit mjekësor”, thekson raporti i KLSH.

Po ashtu, raporti i KLSH ka nënvizuar problematikën e raportit mjek-pacient, e cila është shumë larg standardeve europiane, duke bërë të pamundur ofrimin e një trajtimi cilësor.

Bazuar në këtë situatë alarmante, Together for Life kërkon nga Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale që të marrë masa urgjente për:

-rritjen e buxhetit për trajtimin e pacientëve me probleme të shëndetit mendor;

-ndërtimin e 4 shtëpive mbështetëse për të ulur numrin e pacientëve që trajtohen në spitale;

-ngritjen dhe forcimin e qendrave komunitare të shëndetit mendor për një kujdes të qëndrueshëm;

-shtimin e stafit të specializuar në spitalet psikiatrike, për të përmirësuar cilësinë e trajtimit;

-investime të menjëhershme në infrastrukturë për të siguruar kushte dinjitoze për pacientët;

-hartimi i një strategjie të qartë dhe fleksibël të financimit për të përballuar nevojat reale të pacientëve.

Situata e shëndetit mendor në Shqipëri kërkon ndërhyrje të menjëhershme.

Together for Life i bën thirrje qeverisë dhe Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale ta trajtojnë këtë çështje si një prioritet kombëtar, duke siguruar që të gjithë pacientët me çrregullime të shëndetit mendor të marrin trajtimin e duhur, në kushte dinjitoze dhe të sigurta.

Për më shumë informacion dhe për të aksesuar raportin e plotë, ju lutemi klikoni linkun e mëposhtëm:

https://www.togetherforlife.org.al/wp-content/uploads/2024/11/Report_-Monitoring-of-the-National-Health-Strategy-2021-2030.pdf

Ndryshon buxheti, shkurtohen me 34 mln euro fondet për arsimin dhe shëndetësinë

Arsimi dhe shëndetësia janë dy sektorë të nënfinancuar në vendin tonë dhe nga ana tjetër në këto kohë kur kapitali njerëzor po shteron nga emigracioni dhe plakja financimi i tyre është jetik.

Por në vend që të rriten fondet për arsimin dhe shëndetësinë u shkurtuan me tej në Aktin e tretë normativ për ndryshimet në buxhetin 2024 që u miratua këto ditë.

Sipas tabelave të mëposhtme buxheti i Ministrisë së Shëndetësie u shkurtua me 2.3 miliardë lekë ose me 3%, ndërsa buxheti i Ministrisë së Arsimit u shkurtua me 1 miliardë lekë ose 2 për qind e programit total.

Pesha e financimeve të arsimit dhe shëndetësisë në raport me buxhetin total po vjen në rënie vit pas viti. Aktualisht fondet e arsimit administrohen nga Ministria e Inovacionit e cila ka në kompetenca arsimin profesional me 3,4 miliardë lekë këtë vit dhe ministria e Arsimit me një fond 51.5 miliardë lekësh sipas ndryshimeve të fundit.

Në total fondet buxhetore për arsimin këtë vit janë 55 miliardë lekë, shumë kjo sa 7.1% e buxhetit total. Vitin që kaloi shpenzimet për arsimin ishin sa 9.7 % e totalit të buxhetit. Shpenzimet e arsimit në raport me të ardhurat në buxhet janë trend rënës që nga viti 2029, ku financimet në këtë zë ishin 11.4% e të ardhurave buxhetore.

Ecuri të ngjashme kane edhe shpenzimet për shëndetësinë. Në vitin 2024 shpenzimet për shëndetësinë janë programuar sipas ndryshimeve të fundit 75,9 miliardë lekë nga 77,9 miliardë lekë në aktin e dytë normativ.

Sipas programit aktual shpenzimet për shëndetësinë janë sa 9.8 të shpenzimeve të përgjithshme buxhetore. Në vitin 2019 buxheti për shëndetësinë ishte sa 10..4% të shpenzimeve të përgjithshme buxhetore.

Shkurtimi i shpenzimeve për arsimin dhe shëndetësinë vjen në një kohë kur vendi ka rritur nevojat për financim për shkak të plakjes së popullsisë dhe rritjes së sëmundjeve kronike. Statistikat e shëndetit tregojnë për rritje me 5 % në vit të sëmundjeve kronike dhe Qendra Spitalore “Nënë Tereza” vuan gjithnjë nga mungesa të terapive për sëmundjet malinje dhe ato të rralla.

Nga ana tjetër rezultatet në rënie të rezultateve arsimore sipas testit “PISA” kërkojnë rritje të vëmendjes për arsimin. Në një kohë që popullsia e vendit tkurret dhe plaket, një arsim i mirë i të rinjve sot do të bëhet shkak për të çuar ekonominë në nivel tjetër në vitet në vazhdim.

Menaxhimi i financave publike prej vitesh vuan nga një shpërndarje jo e drejtë e burimeve. Teksa Prodhimi i Brendshëm Bruto dhe buxheti i shtetit pothuajse janë dyfishuar në dekadën e fundit, Shqipëria ka aktualisht 42% të popullsisë së saj në rrezik të varfërisëniveli më i lartë në Europë, sipas të dhënave të Eurostat.

Gjithashtu organizatat ndërkombëtare e rendisin vendin tonë në top listën me nivelet alarmante të emigracionit , sidomos në moshat e reja dhe në grupet e shkolluara./ B. Hoxha- Monitor

Sondazhi i KLSH: 63% e qytetarëve blenë ilaçe kontrabandë

Rreth 63 përqind e qytetarëve të anketuar nga Kontrolli i Lartë i Shtetit kanë pranuar se kanë blerë ilaçe pa pullë fiskale. “Ky rezultat tregon për shitjen e barnave kontrabandë në vend”, thonë audituesit shtetëror në një Raport Auditi Performance për “Efektin dhe sigurinë e barnave që qarkullojnë në Shqipëri”.

Raporti është publikuar së fundmi dhe, megjithëse nuk e përmend konkretisht, të dhënat e anketimit mbi përhapjen e barnave pa pullë fiskale, ngarkojnë me përgjegjësi Drejtorinë e Përgjithshme të Doganave, e drejtuar nga Gent Gazheli që prej shtatorit 2020.

Të dhënat e kronikës policore tregojnë se janë kryer herë pas here operacione për kontrabandën e ilaçeve, përfshirë edhe një hetim të zhvilluar pak muaj më parë nga Prokuroria e Tiranës.

Megjithatë, goditjet e strukturave ligjzbatuese janë tërësisht anemike, ndërkohë që rastet e zbuluara dhe të referuara për kontrabandën e barnave nga Doganat janë thuajse sa gishtat e njërës dorë.

Besimi i ulët tek cilësia e barnave

Sondazhi i KLSH-së jep edhe të dhëna të tjera problematike mbi cilësinë dhe shpërndarjen e medikamenteve në Shqipëri.

Shumica absolute e të anketuarve, rreth 98% tyre, zgjedhin barna të importuar nga jashtë, në krahasim me 2% të tyre që zgjedhin barna, të cilat prodhohen në Republikën e Shqipërisë.

Lidhur me blerjen e barnave jashtë vendit, “vetëm 9% e tyre shprehet se nuk janë detyruar ndonjëherë të blejnë barna jashtë vendit, ndërsa pjesa tjetër shprehen se iu është dashur të blejnë barna jashtë vendit për shkak se nuk kanë besim tek barnat që tregtohen në RSH, nuk është gjetur në farmacitë e vendit si dhe është sugjeruar nga mjeku i familjes”, thuhet në sondazhin e KLSH-së.

Po ashtu, 45% e qytetarëve shprehen se janë detyruar të shtyjnë kurën për shkak se kanë pritur t’ju sjellë ndonjë i afërm ilaçe nga jashtë vendit.

Sipas perceptimit të qytetarëve 34% e tyre mendojnë se barnat e përdorur kanë qenë pjesërisht efektiv dhe 8% e tyre mendojë se barnat nuk kanë qenë aspak efektive.

Mungesë transparence për ilaçet e refuzuara

Gjatë procedurës audituese, KLSHA ka konstatuar se Agjencia Kombëtare e Barnave dhe Pajisjeve Mjekësore (AKBPM) “nuk ka bërë transparencë dhe informim të vazhdueshëm te qytetarët dhe profesionistët e fushës në lidhje me produktet medicinale, për të cilat janë refuzuar, revokuar ose pezulluar autorizimet e tregtimit, furnizimi i të cilave është ndaluar ose janë tërhequr nga tregu”.

Gjithashtu, rezulton se AKBPM nuk ka kryer analiza laboratorike për barnat, të cilat janë konsideruar nga Agjencia Europiane e Barnave (EMA) apo nga institucionet homologe, si të dëmshme për shëndetin e konsumatorëve, si dhe nuk ka marr masat e duhura nëpërmjet kryerjes së inspektimeve në rastet kur është njoftuar për tërheqjen nga tregu të barnave të caktuara.

Sipas Kontrollit të Lartë të Shtetit, “mungesa e transparencës me qytetarët dhe mos marrja e masave në kohë reale për njoftimet e rëndësishme të institucioneve homologe mbi barnat e konsideruara të dëmshme dëshmojnë për papërgjegjshmëri në përmbushjen me eficiencë dhe efektivitet të detyrave funksionale”./boldnews.al

Skandal me barnat nga India dhe Bangladeshi. KLSH: U hodhën në treg pa u kryer analizat fiziko-kimike

Barna të importuara nga vende si India, Bangladeshi, Kina dhe që lejohen vetëm me autorizim ministri janë hedhur në qarkullim pa iu kryer analizat fiziko-kimike.

Kontolli i Lartë i Shtetit në një auditim performance “Efektiviteti dhe siguria e barnave që qarkullojnë në Shqipëri” vlerëson se janë qindra mijëra pako barnash që janë hedhur në qarkullim në tre vite nga 2020-2023.

“Për periudhën 2020-2023, të gjitha barnat e importuara me autorizim ministri për barnat e paautorizuara janë vënë në qarkullim pa u kryer nga Agjencia Kombëtare e Barnave dhe Pajisjeve Mjekësorë (AKBPM) analizat fiziko kimike dhe bakteriologjike.

Nga përpunimi i të dhënave të vëna në dispozicion nga AKBPM-ja19 për barnat e pa autorizuara, rezulton që për periudhën nën auditim (vitet 2020-2023) janë importuar 48 lloj barnash nga India, Kina, Koreja e Jugut, Bangladeshi dhe Singapori nëpërmjet 75 autorizimeve të ministrit të MSHMS, nga të cilat në total janë importuar 763,721 pako barna nga vendet e mësipërme dhe 600,000 doza vaksina Covid 19” thuhet në auditim.

Ky institucion nënvizon se këto barna janë ilaçe antiretrovirale kundër HIV AIDS, vaksinë polimeliti, vaksinë COVID 19, vaksinë kundër difterisë, tetanozit dhe kollës së mire, ilaç kundër shtatzënisë së padëshiruar, vaksinë gripi sezonal (katërvalent), vaksinë hepatiti B, vaksinë kundër tërbimit, aniviral Covid 19, vaksinë rotavirus (ethe, kolle, diarre), vaksinë e indikuar për parandalimin e gastroenteritit, vaksinë për ethet e verdha, ilaç antiretrovirale HIV për fëmijë, vaksinat për fruthin.

Audisuesit vlerësojnë se pavarësisht se në vend lejohen importet e këtyre barnave me autorizim ministri sipas nevojës që ka tregu, është detyra e institucioneve shqiptare që të bëjnë analizat dhe kontrollin e tyre.

“Procesi i vënies në qarkullim për barnat e paautorizuara të cilat lejohen të hynë në Shqipëri dhe vihen në qarkullim në bazë të autorizimit të ministrit përgjegjës për shëndetësinë, kryhet pa kryer nga institucionet tona analizat fiziko kimike dhe bakteriologjike.

Raporti i KLSH:https://panel.klsh.org.al/storage/php9wOQDu.pdf

Mos analizimi i mostrave për këtë kategori barnash, rrit 2-fish pasigurinë e cilësisë së barnave të vendosura në treg, në rastin e parë sepse mund të importohen nga vende jo të sigurta dhe së dyti sepse nuk është e detyrueshme kryerja e analizave, rrjedhimisht rrezikohet shëndeti i popullatës” nënvizon auditimi./Monitor/

Investigime

Qindra pacientë të diagnostikuar me sklerozë multiple në Shqipëri kanë pasur trajtim të munguar ose të vonuar me medikamente, duke rrezikuar shëndetin dhe cilësinë e jetesës.

Recent Posts

Recent Comments

Cause Categories

Latest Posts

RRETH NESH

TOGETHER AGAINST CORRUPTION