Pacientët që jetojnë me dializë në Shqipëri përballen me mungesë të medikamenteve. Në një intervistë për Euronews Albania, doktor Ilir Pecnikaj, ekspert i farmaceutikës ngre shqetësimin se këta pacientë nuk kanë medikamentin më jetik.
“Barna jetike që në tregun shqiptar nuk janë përsa i përket trajtimit të dializës, në tregun shqiptar mungon Mimpara, është jetik, ky është problem i sistemit, nuk ka autorizim sa kohë mungon në treg. Nga trajtimi i dializës ka disa kundërindikacione për të cilët mimpara është mëse i nevojshëm”, theksoi ai.
Mundësia e vetme është që ky medikament të blihet jashtë Shqipërisë. Eksperti thotë se trajtimi mujor kushton mbi 1200 euro, e në këto kushte shumë pacientë se marrin duke prishur cilësinë e jetës.
“Alternativë që mbulon këtë bar nuk ka dhe po të shohësh mesataren e jetëgjatësisë të personave që trajtohen me dializë është shumë herë më e ulët dhe cilësia që bëjnë njerëzit me dializë në Shqipëri është tmerrësisht e keqe dhe kjo vjen vetëm nga trajtimi i barnave. Këtu nuk është mungesa profesionale e mjekëve, por mungesa e medikamenteve dhe mundëssië për ti blerë këto medikamente”, u shpreh mjeku.
Vetëm në qendrën spitalore “Nënë Tereza” trajtohen me dializë 110 persona, ndërsa numri total në të gjithë vendin shkon rreth 300 pacientë.
Katër kontratat koncesionare me Partneritet Publik Privat, që aplikohen për disa shërbime shëndetësore, janë shndërruar në barrë për buxhetin e shëndetësisë, duke ndikuar në një shpërndarje jo te drejtë të fondeve në shërbime jo prioritare, ndërkohë që sistemi shëndetësor shqiptar historikisht ka vuajtur nga nën-financimi. Këtë vit katër kontrata PPP në shëndetësi, Kontrolli Bazë, Dializa, Sterilizimi i Instrumenteve Kirurgjikale dhe Shërbimi Laboratorik Spitalor do të financohen me 5 miliardë lekë. Kjo shumë është sa 49% e fondeve që janë programuar për rimbursimin e medikamenteve këtë vit prej 11 miliardë lekësh. Vetëm për vitin 2022, fondi buxhetor i kontratave koncesionare është sa 10.4% e buxhetit të total të Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm Shëndetësor (FSDKSH) prej 52,8 miliardë lekësh. FSDKSH është struktura përgjegjëse për financimin e shërbimit parësor, spitalor, paketave të shëndetësore dhe rimbursimit të medikamenteve. Situata do të rëndohet më tej, për shkak se kontratat koncesionare janë lidhur pa studime të qarta fizibiliteti, dhe në këtë mënyrë lënë shtigje të hapura për rritjen e financimeve në periudhat e mëvonshme. Për shembull, kur u lidh kontrata për koncesionin e sterilizimit, u mor në konsideratë numri i operacioneve të zhvilluara para vitit 2014. Me plakjen e popullsisë dhe rritjen e sëmundshmërisë, nevoja për shërbime kirurgjikale është rritur. Në vitin 2019, në të gjithë vendin u kryen mbi 90 mijë ndërhyrje kirurgjikale në qendrat spitalore. Për pasojë, pagesat ndaj kompanisë koncesionare, Sani Service më 2019 arritën mbi 2 miliardë lekë, ose rreth 4 milionë euro më shumë se parashikimi vjetor 1.5 miliardë lekë
E njëjta situatë është përsëritur edhe me Koncesionin e Laboratorit. Qeveria vendosi të rrisë financimin për kontratën në 1.6 miliardë lekë në shtator 2022, nga 1.3 miliardë lekë që ishte parashikuar në fillim të vitit. Në Qendrën Spitalore “Nënë Tereza” mjekët janë udhëzuar nga administratorët që pas datës 20 të çdo muaji të kryejnë vetëm analiza laboratorike që janë emergjente dhe të shmangin analizat rutinë që janë të domosdoshme për të vlerësuar ecurinë e të sëmurëve. Gjithashtu mjekët në QSUT nuk mund të bëjnë kërkime shkencore bazuar në analiza laboratorike, për shkak të kostove të larta që duhet të përballen tani kur ato administrohen nga një kompani private.Situata e re që ka prodhuar zbatimi i kontratave koncesionare kanë dëmtuar më tej financat e shëndetësisë, pasi FSDKSH ka kanalizuar një pjesë të zërave të tjera të investimeve dhe shpenzimeve të tjera për financimin e kontratave koncensionare.
Pandemia e COVID-19 zbuloi deficitet e sistemit shëndetësor sa i përket transparencës edhe në fushën e prokurimeve dhe e ka bërë më të dukshme nevojën e përmirësimit të informacionit dhe komunikimit në vijimësi. Dobësitë u evidentuan edhe në vendet e zhvilluara të OECD-së, por në vendet e varfra dhe ato në zhvillimin problematika rreth transparencës në sistemet shëndetësore ishin edhe më të mprehta
Në Shqipëri, entet publike të shëndetësisë janë një ndër prokuruesit më të mëdhenj të fondeve publike për shkak të natyrës së shërbimit dhe gamës së produkteve, që përdoren. Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale u rendit nga Kontrolli i Lartë i Shtetit si enti me vlerat më të larta të prokurimeve me risk gjatë vitit pandemik më 2020. Prokurimet në sektorin e shëndetësisë vuajnë nga mosrespektimi i procedurave të prokurimit deri tek abuzimi i lartë me fondet. Përshembull, nga auditimi i Kontrollit të Lartë të Shtetit i procedurave të prokurimit “Blerje autoambulanca për plotësimin e nevojave të Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale”, “Blerje Pajisje Laboratorike, për Komandën Mbështetëse” etj., në 2020 janë konstatuar probleme gjatë procedurave të prokurimit në lidhje me shqyrtimin dhe vlerësimin e ofertave të cilat kanë deformuar procedurën dhe rezultatet e prokurimeve, duke ulur efektivitetin e përdorimit të fondeve publike nga procedurat e prokurimit. Efektet negative në administrimin e fondeve publike në këto prokurime ishin 334 milionë lekë (2.7 mln euro,)
Entet publike në sektorin e shëndetësisë nga 1 janari 2022 deri në fund të gushtit të 2022-t në sektorin e shëndetësisë janë shpallur 1101 procedura prokurimi, nga të cilat përafërsisht gjysma, 670 procedura rezultuan me fitues. Fondi limit për tenderat e shpallur me fitues ishte 11,3 miliardë lekë pa TVSH, ndërsa vlera totale e shpallur fituese pa TVSH ishte 10,1 miliardë lekë. Numri i operatorëve që morën pjesë në gara ishte 147.
Përgjatë 8 mujorit 2022 nga 670 prokurime që u shpallen fituese, 69 % e tyre (463) ishin me një operator në garë. Më shumë se 58% e shumës se prokuruar (6,6 miliardë lekë) është zhvilluar në gara ku marrë pjesë vetëm një operator. Për të njëjtën periudhë vetëm 22 % e prokurimeve me fitues kishin pjesëmarrës në gara 2-3 operatorë pjesëmarrës në garë
Sistemi shëndetësor në Shqipëri mbetet nga më problematikët sa i përket transparencës në prokurime dhe mungesës së konkurrencës. Në periudhën 2010-2021 rreth 30 për qind të gjitha prokurimeve u bënë me procedure negocimi. Procedurat e negocimit u përdoren për rreth 28% e prokurimeve në fushën e shëndetësisë.
Legjislacioni shqiptar në fushën e prokurimit nuk është ende plotësisht në përputhje me Bashkimin Evropian. Ligji për procedurat e prokurimit publik nuk është në përputhje me legjislacionin e menaxhimit financiar dhe kjo rrit mundësinë e përdorimit të panevojshëm të procedurës me negocim, e cila nuk është transparente nga vetë natyra e tij; Legjislacioni i prokurimit publik lejon përdorimin e procedurave me negocim në rastet e përcaktuara si emergjenca. Por gjithashtu legjislacioni lejon përdorimin e 12 argumente të ndryshme të mundshme për përcaktimin e një rasti si emergjent. Për shembull, një argumentet është se prokurimi është i nevojshëm në fillim të vitit, veçanërisht për mallrat thelbësore, urgjente si ushqimet dhe ilaçet. Normalisht procedurat mund të fillojnë vetëm pasi buxheti përkatës të jetë alokuar nga thesari tek autoriteti kontraktues. Po agjencia e prokurimeve në vend të procedurës normale përdori gjerësisht prokurimet me negocim.
Shoqata Together for Life, raporti: Buxheti për shëndetësinë Janar-Qershor 2022
Këto janë tenderat kryesore që ka bërë Spitali i Traumës muajt e fundit. Aty është emëruar drejtoreshw e përgjithshme Edlira Bode, një ish deputete e Partisë Socialiste.
Shikoni pak se çfarë ndodh aty. Fondi Limit i tenderave të shpallur 895 milionë lekë ( te reja). Fondi i prokuruar 888.6 milionë. Pra, mesatarja e tenderave në Spitalin e Traumës fitohet me 99.3 për qind të fondit limit. Një tender po të fitohet me 99 për qind duhet të shërbejë si alarm. Kur fitohen të gjithë me 99 për qind, aty duhet të kishte zbarkuar ushtria. Megjithatë nuk mbaron këtu.
Mesatarisht ka vetëm 1.4 oferta efektive për tender. Shumica e tenderave janë vetëm me një ofertues. Në ndonjë rast të rralle hyjnë 2 ose 3 oferta. Por nuk mbaron as këtu!
Mbi 74 për qind e tenderave shkojnë në vetëm dy kompani. E para është Trimedi, ndërsa e dyta është OES Distrimedi.
Këta nuk janë tendera. Kjo është një barabari e pamëshirshme mbi paranë publike. Statistikisht mundësia që në keta tendera të mos ketë vjedhje është zero. Por probabiliteti që këtu ndodh një masakër horror me paratë e qytetarëve është afër 1-shit.
Tani një kuriozitet kam. Ne zyrat e shtetit ka ndonjë njeri që i bën këto analiza? Se janë shumë të thjeshta, nuk duan as shumë mend.
Kontrolli i Shtetit i shikon ndonjëherë këto? Po Prokuroria? Se kështu nuk behën as në luftë tenderat.
Në Shqipëri, numri i pacientëve të diabetit rritet dhe mosha e të prekurve ulet nga viti në vit, por sistemi shëndetësor shqiptar duket i paaftë për të parandaluar, trajtuar dhe mbajtur nën kontroll këtë sëmundje.
Jeta e Donalda Ngraçinit ndryshoi dramatikisht në moshën 22-vjeçare, kur humbi shikimin dhe rrezikoi të kalonte në verbëri. E diagnostikuar që në moshë të mitur me diabet, Donalda pësoi dëmtim të retinës së syrit – sëmundje që i kushtoi shtrenjtë asaj dhe të gjithë familjes.
“Dëmtimin e retinës ma kapën me shumë vonesë, më thanë këtu nuk bëhet dot gjë. Prindërit harxhuan kursimet e tyre, shitën edhe shtëpinë në Fier për të më operuar në Turqi,” thotë Donalda, sot 37 vjeç.
Pas 12 ndërhyrjesh për rindërtimin e retinës, Donalda ka fituar shikim të kufizuar. Por ajo bashkëjeton prej vitesh me sëmundjen dhe si shumë pacientë të tjerë të diabetit në vend, përballet me peripecitë dhe kostot e trajtimit.
Diabeti Mellitus apo ‘sëmundja e sheqerit’ është një nga sëmundjet kronike më të përhapura në botë, që shkaktohet nga rritja e glukozës në gjak për shkak se organizmi nuk prodhon insulinë ose nga pamundësia e ndërveprimit të insulinës me qelizat e organizmit.
Nëse nuk trajtohet siç duhet, diabeti kthehet në një çrregullim kronik progresiv me efekte shkatërruese në të gjithë trupin: sëmundja mund të dëmtojë zemrën, veshkat, sytë dhe mund të bëhet shkak për neuropati gjymtuese dhe amputime.
Shqipëria numëron zyrtarisht 86 mijë persona të prekur nga diabeti – ndërsa mijëra prej tyre gjenden jashtë skemave të rimbursimit për pajisje mjekësore që mundësojnë kontrollin ditor të parametrave të sëmundjes.
Sipas të dhënave që BIRN siguroi përmes intervistave me pacientë dhe mjekë, kostot e larta i detyrojnë shumë prej tyre që t’i kryejnë matjet ditore në varësi të gjendjes ekonomike dhe jo protokolleve mjekësore, duke rrezikuar daljen e sëmundjes jashtë kontrollit.
Ndonëse mjekët rekomandojnë deri në 4 matje në ditë të glukozës për pacientët që trajtohen me insulinë, shumë prej tyre thanë se i shmangin matjet për të reduktuar kostot.
“Sëmundja kërkon kontroll 3, 4 deri 7 herë në ditë në varësi të gjendjes shëndetësore. Por një fishë kushton 50 lekë/ copa dhe një gjilpërë 20 lekë/copa,” thotë Asim Toro, kreu i shoqatës së Fëmijëve dhe të Rinjve me Diabet.
“Llogaritë bëhen shumë kollaj, por çështja është ku të gjejmë lekët?” pyet ai.
‘Magazinë pa inventar”
Foto ilustruese nga Pixabay.
Diabeti është një ndër sëmundjet më të kushtueshme për sistemin shëndetësor shqiptar dhe trajtimi i pacientëve zë gati 18.2 për qind të buxhetit total për barnat e rimbursueshme.
Sipas Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor, FDSKSH, gjatë vitit 2021 përfituan barna me rimbursim 86.284 pacientë me diagnozën Diabet Mellitus, me një vlerë totale rimbursimi prej 2.1 miliardë lekësh.
FDSKSH tha gjithashtu në përgjigje të një kërkese për të drejtë informimi se e kishte rritur mbështetjen për qytetarët që përballen me diabetin.
“Gjatë 5 viteve të fundit, Lista e Barnave të Rimbursueshme është pasuruar jo vetëm në gamën e alternativave të mjekimit, por është rritur gjithashtu edhe numri i pacientëve që kanë përfituar barna me rimbursim,” tha FDSKSH.
Të dhënat zyrtare nuk përfaqësojnë numrin e plotë të personave që vuajnë nga diabeti dhe mjekët janë të shqetësuar për numrin e pacientëve ende të padiagnostikuar.
Sipas mjekut endokrinolog, Florian Toti, njëherazi president i Shoqatës së Diabetit, Shqipëria është ‘një magazinë pa inventar” sa i përket sëmundjes së diabetit.
“Ne sot nuk e dimë se sa persona kemi vërtet me diabet,” tha doktor Toti për BIRN. “Numri i diabetikëve është trefishuar [nga vitet ‘90], numri i endokrinologëve ka mbetur i njëjtë. I bie 1 endokrinolog për 2500 diabetikë,” shtoi ai.
Në tre dekadat e fundit, Shqipëria ka shënuar jo vetëm shumëfishim të numrit të pacientëve, por edhe të vdekjeve, që sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë llogariten të jenë 300-320 raste në vit.
Mjekët ia faturojnë këtë ndryshimit të stilit të jetesës dhe ekspozimit ndaj shkaktarëve si stresi, jeta sedentare dhe zëvendësimi i frutave dhe perimeve me ushqime të gatshme. Një faktor që po ndikon gjithnjë e më shumë në rritjen e diabetikëve është edhe plakja e popullatës.
Vendi po regjistron gjithashtu vit pas viti shtim të rasteve mes moshave të reja, përfshi fëmijët.
“Ka raste kur pyesim pacientë, a keni të sëmurë me diabet? Po thonë, kam mamanë që i ka nisur diabeti 55 vjeç, ndërkohë që djalit i ka nisur diabeti 40 vjeç. Pra ka një rënie të moshës të fillimit të diabetit Tip2 me 10 deri në 15 vite,” thekson Toti.
“…ka diabet Tip2 edhe në mosha fëminore, që dikur nuk imagjinohej,” shtoi ai.
Shkaktarët sipas mjekëve janë stresi, jeta sedentare dhe zëvendësimi i frutave dhe perimeve me ushqime të gatshme. Një faktor që po ndikon gjithnjë e më shumë në rritjen e diabetikëve është edhe plakja e popullatës.
Numri i pacientëve me diabet pësoi rritje të lehtë edhe si pasojë e pandemisë së SARS-Cov-2. Sipas endrokrinologut Florian Toti, të dhënat janë të pjesshme, pasi Shqipëria nuk bën pjesë në studimet dhe në rregjistrin evropian për diabetin post-covid.
“Ne nuk e dimë çfarë ka ndodhur në spitalet Covid me ata persona që kanë qenë të deklaruar me diabet ose ata që bënë diabet si pasojë e Covid,” tha doktori, ndërsa ngriti dyshime se rritja e rasteve mund të jetë shkaktuar edhe nga përdorimi pa kriter i kortizonikëve.
“Kortizonikët shpesh u dhanë edhe në doza shumë të larta, të panevojshme edhe në raste fare të lehta. Ka pasur shumë raste që kanë bërë diabet nga kortizonikët,” thotë Toti, ndërsa shton se mjaft qytetarë kanë vijuar të kenë diabet edhe kohë pasi e kanë kaluar COVID-in.
Problemi me fishat
Edi Daja, 62 vjeç thotë se i redukton matjet e sheqerit për të ulur shpenzimet. Foto: Ermelinda Hoxhaj.
Asim Toro është 37 vjeç, i diagnostikuar që fëmijë me sëmundjen e diabetit të Tipit1. Pankreasi i tij nuk prodhon insulinë dhe ai e merr atë përmes injektimeve të vazhdueshme.
Paralelisht me marrjen e dozave të insulinës, Asimit i duhet të masë disa herë në ditë nivelin e sheqerit. Por fishat për t’i realizuar këto matje janë të kushtueshme dhe atij i duhet të presë edhe tre dekada për t’i përfituar ato falas.
Deri në fund të vitit 2022, qeveria shqiptare i rimbursonte fishat e diabetit për një grup të kufizuar pacientësh të moshës 0-25 vjeç. Sipas FSDKSH, fishat falas i përfitonin 2601 pacientë ose vetëm 3% e personave të diagnostikuar me diabet.
Pas kërkesave të vazhdueshme, qeveria vendosi të përfshijë në buxhetin e vitit 2023 edhe rimbursimin e fishave të diabetit edhe për personat mbi 65 vjeç. Ministria e Shëndetësisë llogarit mbi 50 mijë përfitues të rinj, por një numër i konsiderueshëm pacientësh do të vazhdojë t’i paguajë ato nga xhepi.
Për familjet me disa pacientë diabeti, kostot janë disa herë më të larta. Për të mbajtur nën kontroll shpenzimet, ata detyrohen që të reduktojnë matjet, duke rrezikuar shëndetin.
Nevila, një paciente 48 vjeçare e diagnostikuar prej 10 vitesh me diabet ndan të njëjtën sëmundje me të atin.
“Babi im për shkak të ekonomisë i redukton matjet në 2 herë në ditë, ka raste dhe 1 matje. Nëse do bënte 4 matje në ditë, do i vente 60 mijë lekë në muaj [të vjetra], ndërsa pensionin e ka 180 mijë lekë,” thotë Nevila.
Edhe Edi Daja, 62 vjeç, thotë se i redukton matjet e nevojshme për të ulur shpenzimet.
“Ka ditë që përdor tre, ka ditë vetëm dy. Në një muaj mund të shpenzoj nga 3500 deri në 4500 lekë. I heqim vetes diçka tjetër dhe blejmë fishat. Si t’ia bëjë ndryshe, pensioni im është rreth 20 mijë lekë,” ankohet ai.
Donalda Ngraçini merr 5 insulina në ditë dhe si shumë bashkëvuajtës të saj, është e detyruar që të ulë numrin e matjeve të glukozës për të reduktuar shpenzimet. Ajo thotë gjithashtu se i kursen aget njëpërdorimshe për dy ose më shumë matje gjatë ditës.
Pasoja të rënda
Kontrolli periodik i pacientëve diabetikë është thelbësor në shmangien e pasojave që mund të shkaktojë sëmundja në dëmtimin e enëve të gjakut, por sipas mjekëve kjo nuk funksionon siç duhet.
Këmba diabetike dhe retinopatia janë dy nga pasojat më të rënda të sëmundjes.
Shefi i Shërbimit të Angeologjisë dhe Këmbës Diabetike në spitalin e Traumës në Tiranë, Arben Zenelaj, thotë se mungesa e kontrolleve të vazhdueshme bëhet shkak për dëmtimin e gjymtyrëve.
“Mjekët e familjes dhe sidomos endokrinologët nuk i rekomandojnë pacientët për kontroll të sistemit të qarkullimit të gjakut. Edhe pacientët nuk ndjekin këshillat e mjekut. Kjo bën që pacientët të vijnë me probleme të konsoliduara të këmbës diabetike,” thotë Zenelaj.
“Kjo krijon pak ose aspak mundësi për të kryer operacione rivaskularizuese për të shpëtuar gjymtyrën,” shton ai.
Gjatë vitit 2022, në spitalin e Traumës u bënë 42 amputacione, ku më shumë se gjysma e tyre ishin amputacione tibiele, nën gju. Rreth 14% e rasteve ishin amputacione femorale, ndërsa pjesa tjetër përbëhet nga raste më të lehta.
Sipas Zenelajt, mjekimi i këmbës diabetike vijon të jetë problem në shkallë vendi, pasi nuk bëhet cilësisht dhe shumica e pacientëve detyrohen të vijnë në Tiranë.
Shtimin e rasteve me këmbë diabetike e konfirmon edhe doktori Florian Toti, i cili numëron në pavionin e tij rreth 250 raste në vit. Trajtimi i këmbës diabetike është shumë i kushtueshëm, ndërsa pacientët e vazhdojnë me muaj trajtimin ambulator.
”..për shkak të plagëve të vazhdueshme, pacientët krijojnë rezistencë ndaj antibiotikëve dhe duhet të trajtohen me barna të viteve të fundit edhe pas qëndrimit në spital,” thotë Toti.
Një tjetër problem që nuk ka gjetur ende zgjidhje është retinopatia diabetike – e cila rrezikon verbërimin e pacientëve. Rreth 20 për qind e të prekurve nga diabeti mendohet se shkaktojnë probleme të retinopatisë, ndërsa 10 për qind shfaqin probleme me edemën makulare.
“Retinopatia trajtohet vetëm me lazer, i cili në QSUT nuk ofrohet. Shteti e ka përfshirë në trajtim edemën makulare, por vetëm për një vit, është një gjilpërë që bëhet në sy.Pas një viti t’i nuk e përfiton më. Është njëlloj si të thuash ‘unë po ta jap ty insulinën për një vit, më pas nuk ta jap më,” ankohet Toti.
Donalda Ngraçini thekson se kufizimi i rimbursimit të trajtimit për vetëm një vit është një problem tjetër i shtuar në përballjen e saj me sëmundjen.
“Gjilpërat janë shumë të shtrenjta, ndërsa një pjesë të ilaçeve për sytë i marr në Greqi, se këtu nuk i gjej,’ përfundoi ajo.
Ndryshime ligjore për patentën
Një nga problemet me të cilat përballen të prekurit nga diabeti është rinovimi i lejes së drejtimit një herë në dy vjet. Sipas kreut të Shoqatës së Fëmijëve dhe të Rinjve me diabet, Asim Toro, kjo sjell burokraci dhe kosto ekonomike.
“Na shtohen ecejaket stresuese nëpër rardhët e gjata dhe kostot për dokumentacion, që janë 1 mijë lekë për certifikatën mjekësore, vizita për sytë dhe veshët, 3 mijë lekë dhe pagesa për kartonin 2 mijë lekë,” thotë Toro.
Shoqata që Toro drejton kërkon prej vitit 2019 ndryshimin e procedurave dhe marrjen parasysh të analizave periodike që ata kryejnë në konfirmimin e patentës.
Drejtoria e Përgjithshme e Shërbimeve të Transportit Publik tha se pritet miratimi i ndryshimeve ligjore për zgjatjen e afatit të vlefshmërisë së patentave për personat që vuajnë nga sëmundjet e invaliditetit, në përputhje me direktivën e Komisionit Europian.
V.H, nënë e tre fëmijëve, prej dy vitesh qëndron në pritje të një proteze ortopedike për shkak të një problemi shëndetësor që ka me këmbën e djathtë.
“Sa herë shkoj më thonë se nuk ka. Jemi në pritje, po unë kam dy vite që pres dhe spo më vjen radha”, shprehet 50-vjeçarja, të cilës problemi fizik me këmbën e djathtë i ka kushtëzuar ndjeshëm jetesën e përditshme. “Kam dhimbje, nuk lëviz dot shumë”, tregon ajo, duke shtuar se nga mjekët nuk është cilësuar si rast urgjent.
Ndërkohë ndërhyrja për të cilën ajo ka nevojë, po të kryhet në privat është e kushtueshme.
“Nuk kam mundësi ta përballoj, vetëm proteza kushton rreth 1500- 2000 euro. Te ne vetëm bashkëshorti punon, a do mbajë familjen, fëmijët në shkollë apo shpenzimet e mia shëndetësore? Ndërhyrja në privat kushton rreth 5000 euro”, thotë ajo, duke shtuar se nuk ka kush ta ndihmojë me shumën monetare të nevojshme.
Ndërkohë, ndërhyrje të ngjashme ofrohen edhe nga spitalet private, por çmimet e tyre janë të kripura për xhepat e shqiptarëve.
R.C, 26 vjeç është një nga qytetaret, e cila ka preferuar ta bëj këtë ndërhyrje në privat edhe pse çmimi ishte i kripur.
“Unë kam patur të dëmtuar meniskun dhe këputje të ligamentit. Operacioni kushtoi 4500 euro dhe kisha të përfshirë operacionin, dy netë qëndrimi në spital, ushqimin, kontrollet me mjekun, ndihmën e infermierëve sa herë i kërkoja etj”, tregon ajo, duke shtuar se zgjedhja për ta bërë operacionin në privat ishte e ndikuar nga besimi që kishte te mjeku, që e kishte ndjekur që në nisje të problemit të saj, por edhe paketa e plotë që ofrohet nga spitalet private. “Zgjodha mjekun që kisha më shumë besim dhe mjeku që doja ishte në privat. Kur analizova pjesën e benefiteve që paguaj një herë dhe i kam të përfshira të gjitha u ndjeva më e sigurtë dhe e qetë”, tregon ajo.
Shërbimi me implante ortopedike falas, u trumpetua me të madhe në vitin 2016 si një arritje e shëndetësisë në Shqipëri, duke nisur fillimisht në Spitalin Universitar të Traumës dhe më pas do të ofrohej edhe nëpër spitalet rajonale. Por statistikat tregojnë të kundërtën.
“Sinjalizo”, iu drejtua me një kërkesë për informacion Spitalit Universitar të Traumës, strukturë spitalore në të cilën u implementua për herë të parë ofrimi i implanteve ortopedike falas, ku i kërkoi të dinte se sa ishte numri i operacioneve të kryera në kuadër të kësaj nisme.
Në përgjigje të kërkesës tonë, Spitali i Traumës u shpreh zyrtarisht se: “Numri i ndërhyrjeve kirurgjikale (operacioneve) përgjatë viteve është shumë i lartë dhe kërkon një kohë të gjatë për përpunimin e të dhënave të kërkuara pasi sektori i statistikës në SUT ka personel të kufizuar dhe nuk mund të përpunojë në një kohë të shkurtër të dhënat e disa viteve”.
Për vitet 2016-2018, Spitali i Traumës i ka vendosur në dispozicion këto të dhëna, shoqatës “Together for Life”, sipas të cilës: “Lidhur me numrin e pacientëve që kanë përfituar proteza për vitet 2016-2018, rezulton se janë 513 pacientë. Ndërkohë aktualisht në listë pritje rezultojnë 891 pacientë. Nëse për 3 vite numri i pacientëve që kanë përfituar proteza ka qenë 513, me një pjesëtim të thjeshtë i bie 171 pacientë të protezuar në vit. Nëse në listë pritje janë 819 pacientë, i bie që radha të jetë e rezervuar për 4- 5 vjet”.
Ndërkohë i pyetur nga “Sinjalizo”, Spitali Universitar i Traumës bëri me dije se janë 900 persona në listën e pritjes për implante ortopedike. Ndër të tjera, Spitali i Traumës thotë se: “Numri i personave në listën e pritjes është vazhdimisht duke u reduktuar. Ju bëjmë me dije se pacientët e shtruar si raste urgjence në SUT kane marrë shërbim të menjëhershëm. Rastet e planifikuara janë në proces trajtimi të nevojave të tyre dhe numri i tyre është duke u ulur duke patur parasysh dhe shtimin gradual të fondeve në dispozicion të SUT”.
Spitali Universitar i Traumës shprehet se buxheti për shërbimin e ortopedisë ka qenë vazhdimisht në rritje. “Sipas informacioneve që kemi në SUT buxheti për materialet ortopedike ka qenë si më poshtë:
– tre vitet 2016-2017-2018 – dyqind milionë lekë pa Tvsh;
– vitet 2019-2020 – dyqind e dyzetë milionë lekë pa Tvsh;
– vitet 2021-2022- treqind milionë lekë pa Tvsh”, thotë zyrtarisht spitali i Traumës, duke shtuar se në fund të vitit 2022, është nënshkruar një marrëveshje kuadër për 24 muajt në vazhdim me fondin: treqind e pesëdhjetë e gjashtë milionë lekë të reja pa Tvsh.
“Sinjalizo”, i dërgoi edhe një kërkesë për reagim Ministrisë së Shëndetësisë në lidhje me programin e protezave ortopedike falas në spitalet shtetërore, por deri në publikimin e këtij shkrimi nuk ka marrë një përgjigje.
Kërkesë e madhe, shërbimi më ritme të ngadalta
Denisa Cenameti, menaxhere programesh të shëndetësisë në shoqatën “Togather for life” shprehet se nevoja për implante ortopedike falas është shumë e madhe.
“Lista e pritjes sipas burimeve tona shkon rreth 1000, ndërsa sipas të dhënave të spitalit të Traumës çdo vit përfitojnë proteza ortopedike rreth 280 pacientë. Pra nevoja është shumëfish më e lartë”, shprehet ajo, duke shtuar se në kontekstin e decentralizimit të shërbimeve shëndetësore, shpërndarja në spitale rajonale është një vendimmarrje shumë e mirë. Megjithatë, në kushtet e mungesës së buxhetit për këtë shërbim, ofrimi i shërbimit mbetet i vështirë si për Tiranën ashtu edhe për rrethet.
“Duhet të planifikohet furnizimi me paisje sipas nevojave dhe jo të bëhen planifikime bazuar në buxhetin e një viti më parë”, këmbëngul Cenameti.
Raporti i Komisionit Europian: Sistemi shëndetësor në Shqipëri është i nën-financuar
Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, në vitin 2018, Shqipëria harxhoi një shifër prej 275 dollarë për frymë, vit ky, ku mesatarja e vendeve të Ballkanit ishte në 500 dollarë për frymë, duke shpenzuar në total 2.8% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, kur vendet fqinje, buxheti për këtë sektor shkon në 5% të PBB.
Ndërkohë në vitin 2020, shteti shqiptar për shërbimin parësor, spitalet bashkiake, ato rajonale, Universitare si dhe Urgjenca do të shpenzonte në total vetëm 113 euro për frymë, duke mos justifikuar as shumën e sigurimeve shëndetësore prej 29.400 lekë që i mbahet një të punësuari me një rrogë prej 50 mijë lekësh.
Nga ana tjetër, Komisioni Europian në raportin përmbyllës të tij në vitin 2022, me titull “Progresi i Reformave Ekonomike i Shqipërisë, Malit të Zi, Maqedonisë së Veriut, Serbisë, Turqisë, Bosnje dhe Hercegovinës dhe Kosovës”, do të theksonte se sektori shëndetësor në Shqipëri është i nënfinancuar dhe ka një pjesë domethënëse të njerëzve të pasiguruar.
“Janë rreth 600 mijë njerëz të pasiguruar (rreth 21% e të gjithë popullsisë). Ata janë më së shumti punëtorë informal, grupe me të ardhura të vogla, minoritetet dhe njerëz që jetojnë në zona rurale. Sistemi shëndetësor shqiptar vuan nga nën-financim i kujdesit primar shëndetësor”, thuhet në raport.
Por ky nënfinancim ka rënduar në xhepat e qytetarëve shqiptarë. “Shqiptarët paguajnë rreth 50% të shpenzimeve për marrjen e shërbimit shëndetësor nga xhepi dhe kjo është një shifër e përllogaritur nga Banka Botërore, ndërsa vet Ministria e Shëndetësisë në dokumentin strategjik pranon se shpenzimet nga xhepi janë mbi 40%”, thotë Denisa Cenameti, menaxhere e projekteve të shëndetësisë në shoqatën “Togather for Life”, duke shtuar se kjo gjë godet më shumë grupet me nivel të ulët të ardhurash pasi ato kanë më pak mundësi për të përballuar vet shpenzimet shëndetësore.
“Shëndetësia falas nuk ekziston si koncept dhe nuk mund të ekzistoj”, shprehet Denisa Cenameti, e cila shton se në marrëdhëniet e qytetarëve me sistemin shëndetësor përdorimi i këtij termi ka sjellë probleme, ka sjellë përplasje të qytetarëve me personelin shëndetësor pasi kanë besuar në shëndetësinë falas. Gjithashtu zonja Cenameti thekson rëndësinë e faktit që shëndetësia në Shqipëri është e nën-financuar duke u renditur e fundit në Europë dhe rajon për shpenzimet publike që akordon në raport me Prodhimin e Brendshëm Bruto. “Madje me një diferencë shumë të thellë në raport me mesataren e vendeve të BE-së”, përfundon ajo./ Burimi: Denis Tahiri, Qendra Shqiptare për Gazetari Cilësore
Edhe pse në spitalin e neurokirurgjisë në QSUT realizohen operacione kaq të vështira kushtet e këtij spitali lënë për të dëshiruar. Në mbrëmje në pavione shërben vetëm një infermier i cili mezi mbulon me mjekimin bazë të shtruarit për shkak të ngarkesës. Pikërisht neuroanestezisti Kliti Pilika i cili ka qënë pjesë e ekipit mjekësor dhe ka realizuar këtë ndërhyrje kirurgjikale të jashtëzakonshme me pacientin zgjuar denoncon për Report Tv edhe mungesën e medikamenteve ku krahas kësaj nuk ka asnjë protokoll mjekësor për mjekët. Kjo përkthehet në kërcënime për bluzat e bardha nga familjarët e pacinetëve në rastet kur ndërhyrja kirurgjikale nuk rezulton e suksesshme.
Neuroanestezisti Pilika thotë se pacientët kërkojnë kujdes të veçantë pasi janë totalisht të pambrojtur e ndërkohë stafi mezi kronometron kohën për të kryer mjekimet bazë.
“Që një infermiere, asaj nuk I del koha në darkë përveç mjekimit që duhet të bej, nuk I del koha të kujdeset, të ushqej të sëmurët e kështu. Në darkë ka vetëm një infermiere në pavione, në reanimacion ka dy . Prapë janë pak sepse nëse aty I bëjnë diçka vetes , plus rrin dhe familijarët… në reanimacion aty personeli do t’I bëj të gjitha: do t’i laj, do t’I ndrroj e do t’I ushqej. Fatmirësisht këto kohë nuk kemi patur dhe shumë pacient, por po të punoj reanimacioni me kapacitet të plotë dy nuk mjaftojnë fare”, thotw pwr Report Tv ai.
Por problemi më i madh me të cilin përballen kirurgët sidomos, është mungesa e protokollit mjekësor .
“Protokollet janë që kjo gjë mjekohet me 1,2,3,4 . Dakord psh mund të mos jetë kjo, por unë them psh këtë protokoll ve si shtet edhe me gjithë me gjithë mungesat e protokollit mbaj përgjegjësi s’mbaj unë, mban përgjegjësi ai që ka prodhuar protokollin. me një fjalë unë këto medikamente kam nuk siguroj dot të tjera me këto do ta bëj. Ndodhi gjë që unë nuk e mbuloj dot kurse këtu ska dhe të vjen ai pse nuk e ke përdorur dhe këtë , pse s’keni përdorur dhe këtë. Pastaj kur janë shumë mungesa thonë pse hy në sallë, pse rri aty. Kjo është arsyeja që i bien në qafë mjekëve dhe kjo është arsyeja që ikin nëpër Gjermani dhe nuk është arsye fortë financiare, pasi të ik kirurgu për arsye financiare nuk të ikën kurrë. Kirurgu ikën se I çajnë kokën. E mërzisin me të gjitha këto gjërat. Ndodhi një aksident, doli një fëmijë i dekotikuar, iku në Itali. Anestezisti dhe kirurgu nuk qe shqiptar ,qe austriak , por anestezisti po kërcënohet nga familjarët sot. Tani ç’taksirat ka ai, këto janë gjëra që ndodhin dhe I është thënë që janë gjëra që ndodhin , atë e çuan në Itali e që nga Italia marrin kërcënojnë ansestezistin”, thotë Kliti Pilika, Neuroanestezist.
Mjeku shprehet I shqetësuar dhe për mungesën e disa prej medikamenteve të nevojshme për anestezi gjatë operacioneve.
“Remifentanil dhe propofol. Propofoli është futur, por nuk ka sasi të madhe që unë të punoj të bëj operacione çdo ditë. Punën tone e vështirësojnë ncik. Ne vazhdojmë të punojmë siç ka punuar bota 20 vjet përpara , po punojmë. Operacione janë bërë. DO thuash dikur shkonin me cerre ne Kinë., tani nuk shkojnë më ,por kjo është, por akoma s’ka hyrë te ne kjo metodë e re që të themi nuk punojmë dot me të vjetrën . Pengon sigurisht”, pwrfundon Kliti Pilika, neuroanestezist./Burimi: Report TV
Gazetari i Ekonomisë, Klodian Tomorri ka komentuar disa nga kontratat e lidhura nga Ministria e Shëndetësisë me kompani të ndryshme, gjatë periudhës së Covid-it duke evidentuar shkelje me efekt financiar.
Statusi i plotë
Në 27 mars të vitit 2020, Ministria e Shëndetësisë lidhi një kontratë sekrete me kompaninë TBS 96 shpk për blerjen e 54 respiratorëve me afate lëvrimi: 20 respiratorë brenda 7 ditëve dhe 34 respiratorë brenda 25 ditë nga dita e hyrjes në fuqi të kontratës.
Vlera e kontratës ishte 800 mijë euro me TVSH.
Nga e gjithë sasia kompani dorëzoi vetëm 5 respiratorë. Këta 5 respiratorë qëndruan fizikisht 1 muaj në spitalin ‘Shefqet Ndroqi’ dhe nuk punuan asnjë ditë të vetme. Ndaj kompanisë nuk u mor asnjë mase për mosrespektimin e kontratës. Anëtaret e komisionit të vlerësimit të ofertave dhe ata të mbikëqyrjes së kontratës vazhdojnë ndajnë lekë nëpër tenderat e shtetit edhe pse rrezikuan shëndetin dhe jetën e popullatës.
Në 3 qershor 2020, Ministria e Shëndetësisë lidhi një kontratë pa garë me kompaninë OES Distrimed për blerjen e 50 monitorëve multi-parametrik për masat anti COVID-19. Vlera e kontratës 550 mijë euro.
Në specifikimet teknike procedurës, pjesë e DST kërkohej që monitorët të ishin me rezolucion 1024*768. Por, kompania i dorëzon me rezolucionin 800*600. Këtu u vodhën 150 mije euro. ‘Paratë u paguan për haviar, por qytetarëve u blenë pras’. Askush nuk u penalizua. Përkundrazi! OES Distrimed është një kompani shumë e dashur për Ministrinë e Shëndetësisë dhe vazhdon merr mesatarisht 10 milionë euro tendera në vit nga Ministria apo institucionet e varësisë.
Në mars 2020, Ministria e Shëndetësisë lidhi një kontratë me kompanitë Farma Net Albania dhe Euromed për blerjen e materialeve për mbrojtje personale nga COVID. Vlera e kontratës 3.2 milionë, procedura e prokurimit pa garë me ftesë për ofertë. Që të shpëtonte Ministria e Shëndetësisë nga burgu procedura u miratua me vendim të posaçëm nga Këshilli i Ministrave.
Procedura pa garë u justifikua nga Ministria e Shëndetësisë me kushtet e emergjencës të krijuara nga pandemia. Por çfarë ndodh me pas?
Ngrihet Komisioni i Vlerësimit të Ofertave dhe negocion afatet e dorëzimit të mallrave duke vendosur që 15 për qind do dorëzoheshin brenda 7 ditëve nga lidhja e kontratës, 75 për qind deri në 6 javë dhe 10 përqind deri ne 8 javë. Afati 6 javë dhe 8 javë denatyron totalisht procedurën e emergjencës.
Pra, përdoren emergjencën për të bërë tenderin pa garë, por dorëzimin e mallrave e lanë me procedurë normale. Këtu nuk dihet sa janë vjedhur, por nuk është e vështirë të imagjinohet.
Këto ishin vetëm 3 procedura. Por, për pandeminë u shpenzuan 50 milionë euro me këto procedura. Një masakër e vërtetë buxhetore. Kanë kaluar 3 vjet dhe të gjithë vazhdojnë biznesin si zakonisht. Zyrtaret e Ministrisë së Shëndetësisë ndajnë lekë nëpër tendera. Kompanitë marrin miliona. Dhe popullit i mbetet vetëm të bëjë pyetjen: Sa dardha janë ngrënë pa lejen e komandantit tek këto 50 milionë eurot?
Në gjithë Europën u arrestuan me qindra zyrtare të shëndetësisë për tenderat e Covid. Italia futi në burg edhe komisarin e jashtëzakonshëm, njeriu që menaxhoi pandeminë në Itali. Ndërsa këtu, që puna të bëhet tamam duhet që qeveria të shpallë Ministren e Shëndetësisë si ministren më të suksesshme të kabinetit. Se është e vetmja në Evropë që nuk e ngjeu dorën hiç me tenderat e Covidit.
Deputeti i Partisë Demokratike Tritan Shehu në një shënim në rrjetet sociale thotë se kardiokirurgjia në QSUT prej një muaji është e bllokuar. Sipas Shehut, ardhjet me hove të materialeve thelbësore apo edhe të medikamenteve kanë goditur këtë herë kardiokirurgjinë në QSUT.
Shehu thekson se prej disa javësh ky aktivitet shumë i rëndësishëm mjekësor është bllokuar prej faktit se mundojnë oksigjenatorët, një material ky i domosdoshëm për shumicën e operacioneve në zemër e enët kryesore te gjakut.
Pas denoncimit të Tritan Shehut se kardiologjia është prej një muaji e bllokuar, QSUT thotë se i është përgjigjur çdo emergjence dhe ka garantuar vazhdimësinë e ndërhyrjeve kardiokirurgjikale, sipas përcaktimeve mjekësore. Në një reagim për Report Tv, Qendra Spitalore Universitare “Nënë Tereza” sqaron se ka në dispozicion fondin e nevojshëm dhe është në procedura për vijimin e procesit të furnizimit me materialet mjekësore, sipas procedurave të prokurimit publik në zbatim të legjislacionit në fuqi.
Denoncimi i plotë
‘Ardhjet me “hope” te materialeve thelbësore e jetësore mjekësore, apo dhe te medikamenteve, kane goditur ketë here edhe kardiokirurgjinë ne QSUT.
Prej javësh ai aktivitet shume i rëndësishëm mjekësor është bllokuar prej faktit se mungojnë oksigjeneratoret, nje material ky i domosdoshëm për shumicën e operacioneve ne zemër e enët kryesore te gjakut. Dhe ajo sasi shume e vogël oksigjenatoresh e ruajtur nga shërbimi nuk siguron dot as nevojat e plota te urgjencës mjekësore, jo me ato te një aktiviteti normal.
Pa dyshim këtu e pësojnë: 1- Se pari pacientet, qe nuk jane te paket ne numër e serioze persa i përket patologjive. Një pjese e tyre ne baze te mundësive financiare jane te detyruar te drejtohen tek privati, me pagesa te larta nga xhepi. Asnje rimbursim nga shteti dhe për kete situate anormale te krijuar nga mos funksionimi i institucioneve shtetërore.
2-Por kjo gjendje prek edhe shërbimin e kardiokirurgjisë si pasoje e te tilla ndërprerjeve shume te dëmshme per ate. Perfitoj nga rasti per te përshëndetur koleget e personelin e kardiokirurgjisë, qe me vullnetin e aftësitë e tyre, pavarësisht këtyre pengesave e vështirësive, qe u krijohen nga kjo mjekësi “falas”ne Shqipëri, po zhvillojnë kete shërbim. Dhe aktualisht jane tejet te shqetësuar persa po ndodh.’- shkruan Shehu.
Thirrja organizohet nga Shoqata Together for Life në bashkëpunim me BIRN Albania, me mbështetjen e National Endowment for Democracy
Shoqata “Together for Life” po zbaton projektin “Promovimi i transparencës dhe llogaridhënies në sektorin shëndetësor në Shqipëri”. Projekti synon të rrisë transparencën dhe llogaridhënien në sektorin e shëndetësisë në Shqipëri. Kjo është veçanërisht e rëndësishme duke pasur parasysh pakënaqësinë në rritje të qytetarëve përkundrejt shërbimeve dhe infrastrukturës shëndetësore publike, pagesat e larta nga xhepi, financimin e ulët për sektorin, shkeljet gjatë kryerjes së kontratave me një barrë të madhe financiare për buxhetin etj.
Një nga instrumentet e propozuara nga projekti është përdorimi i gazetarisë investigative për të nxjerrë në pah disa nga çështjet më të rëndësishme lidhur me korrupsionin në sistemin shëndetësor.
Për të kontribuar në promovimin e një sistemi shëndetësor transparent, TFL në bashkëpunim me BIRN Albania hap thirrjen për 2 artikuj investigativ,
(2) gazetarë do të përzgjidhen për të prodhuar artikuj investigativë në fushën e shëndetësisë. Gazetarët aplikantë do të përzgjidhen nga një juri e pavarur e përbërë nga gazetarë me eksperiencë dhe ekspertë në fushën e medias.
Gazetarët do kenë në dispozicion një periudhë dy mujore për të përfunduar investigimin e tyre dhe përgatitjen e artikullit për publikim.
Fituesit pritet që të angazhohen dhe të përmbushin të gjitha detyrimet në lidhje me investigimin, si dhe respektimin e standardeve të gazetarisë investigative dhe etikës profesionale.
Kandidatët duhet të dorëzojnë formularin e bashkëngjitur kësaj thirrjeje. Propozimet duhet të kenë për qëllim ekspozimin e korrupsionit, abuzimit me pushtetin, abuzimi me fondet publike, pa-ndëshkueshmërinë dhe mungesës së zbatimit të ligjit në fushë e shëndetësisë.
Prioritet në përzgjedhje do i kushtohet propozimeve të cilat përfshijnë një nga temat e mëposhtme, por inkurajojmë propozimin e temave të tjera (duke patur në vëmendje 4 fjalë kyçe: transparencë; llogaridhënie; fonde publike; shëndetësi).
Tenderat në shëndetësi: Përputhja me ligjin, transparenca dhe abuzimet.
Transparenca e shpenzimeve për shëndetësinë (ndërtimin e spitaleve të reja; financimi i shërbimeve të reja; financimi për barnat; kompanitë përfituese – favorite për përfitimin nga tenderat etj.)
Shpenzimet për koncesionet dhe ndikimi në buxhetin e përgjithshëm të shëndetësisë
Aplikantët mund të dërgojnë më shumë se një aplikim, por vetëm një propozim për kandidat do të përzgjidhet.
Gazetarët e përzgjedhur do të kenë një suport financiar prej 1000$, me qëllim ndjekjen e problematikës së përzgjedhur në të gjitha hallkat e kërkuara.
Të drejtën për të aplikuar e kanë të gjithë gazetarët në Shqipëri, të punësuar apo në profesion të lirë.
Albanian 
English