Analiza Archives - Together Against Corruption

Raporti i Freedom House për Shqipërinë: Korrupsioni vazhdon dhe prodhon mosfunksionim në degët e ndryshme të qeverisjes

Artikulli i mëposhtëm përbën pjesë të raportit të 2024 të Freedom House mbi situatën e demokracisë në Shqipëri, duke nxjerrë në pah probleme të theksuara të sistemit.

Hapësira mediatike:

Viti 2023 pa një përkeqësim të sferës së shoqërisë civile në Shqipëri dhe në zvogëlimin e hapësirës së saj mediatike, të cilat që të dyja cënojnë dhe ngadalësojnë angazhimin e vendit ndaj demokracisë.

Siguria e gazetarëve cënohet gjithnjë e më shumë në një mjedis që mbetet shumë politike e partiak dhe i ndikuar nga biznesmenë të shquar. Për më tepër, ka një tendencë në rritje midis biznesmenëve me lidhje të ngushta politike për të blerë aksione gjithnjë e më të mëdha në media të ndryshme, për të paguar ekspertë dhe gazetarë dhe për të sponsorizuar programe të mëdha televizive politike që ndikojnë dhe formojnë debatin dhe opinionet publike, të gjitha me qëllim promovimin e agjendave politike përkatëse që ata mbështesin në këmbim të kontratave të prokurimit publik ose kontributeve në natyrë.

Shoqëria civile:

Organizatat e shoqërisë civile, të cilat ligjërisht janë të detyruara të informohen nga qeveria kur miratohet legjislacioni i ri ose kur ai ndryshon, dëshmuan shumë pak përpjekje nga ana e parlamentit për t’u angazhuar me to ose për të pranuar dhe marrë në konsideratë sugjerimet e tyre.

Disa organizata të shoqërisë civile, për shembull, kundërshtuan ndryshimet në kuadrin ligjor të Akademisë së Shkencave të Shqipërisë në vitin 2023, me arsyetimin se ndryshimet do të politizonin më tej institucionin dhe do të cënonin lirinë akademike. Më vonë u zbulua se kreu aktual i Akademisë i kishte shkruar vetë ndryshimet për përfitim personal. Megjithatë, parlamenti miratoi ndryshimet dhe presidenti i nënshkroi ato në ligj. Ky rast tregoi mungesën e vazhdueshme të angazhimit të qeverisë për t’u konsultuar me shoqërinë civile me qëllim mbrojtjen e vlerave demokratike si ajo e lirisë akademike.

Rreth SPAK-ut:

Partitë politike shqiptare mbetën të paafta për të trajtuar korrupsionin brenda rradhëve të tyre në vitin 2023 dhe duken se akoma nuk e kanë ndërmend të shkëputen nga drejtuesit problematikë të partive që ose janë sanksionuar jashtë vendit, ose përballen me akuza të rënda nga Struktura e Posaçme Kundër Korrupsionit dhe Krimit të Organizuar (SPAK). Kjo tendencë vjen pjesërisht për shkak të mungesës së demokracisë së brendshme brenda partive politike dhe paaftësisë së tyre për të vetërregulluar dhe adresuar përçarjet e brendshme dhe qasjet e gabuara në rradhët e tyre.

Dështimet e brendshme në parti janë mbartur në strukturat qeveritare – duke mëshuar dhe shtuar armiqësinë ndaj kritikëve të sektorit civil dhe mediatik – dhe këto dështime vazhdojnë të kenë një ndikim negativ në gjendjen e përgjithshme të demokracisë në Shqipëri.

SPAK përmirësoi në mënyrë të qëndrueshme historikun e tij të hetimit të korrupsionit në nivel të lartë dhe ngritjen e akuzave kundër një numri politikanësh kyç në Shqipëri në vitin 2023, duke e bërë atë një nga institucionet e pakta gjyqësore dhe prokuroriale funksionale në vend ndërkohë që procesi i verifikimit gjyqësor vazhdonte në Shqipëri në 2023.

Qëkur SPAK akuzoi Berishën dhe Ahmetajn, si dhe ekspozoi ndërprerjen e lidhjeve midis një sërë grupesh të krimit të organizuar dhe bizneseve, politikanëve dhe agjencive të zbatimit të ligjit, ka pasur një fushatë në rritje të dezinformimit nga organet mediatike dhe figura të larta politike si nga qeveria edhe nga opozita për të zhvlerësuar punën e bërë nga SPAK.

Gjithashtu, ka patur kërcënime fizike dhe verbale ndaj gjyqtarëve dhe prokurorëve të SPAK-ut dhe familjarëve të tyre. Kjo përgjigje negative ka nxjerrë në pah realitetin ku SPAK nuk mund ta luftojë i vetëm korrupsionin në nivelet më të larta. SPAK përbën një komponent të rëndësishëm të demokracisë shqiptare në mënyrë që partitë politike të dëbojnë ata që përfshihen në korrupsion dhe ata që kanë precedent në cënimin e shtetit të së drejtës dhe demokracisë.

Derisa gjërat të ndryshojnë, Shqipëria do të vazhdojë të klasifikohet si një regjim hibrid me elementë si të demokracisë ashtu edhe të autoritarizmit.

Më poshtë raporti vlerëson me pikë aspekte të ndryshme të sistemit qeveritar në Shqipëri.

Përsa i përket Qeverisjes Demokratike Kombëtare – se si e konsideron karakterin demokratik të sistemit qeveritar; dhe pavarësinë, efektivitetin dhe llogaridhënien e degëve legjislative dhe ekzekutive: 3.25 / 7.00

Përsa i përket Procesit Elektoral – se si shqyrtohen zgjedhjet kombëtare ekzekutive dhe legjislative, kuadrin zgjedhor, funksionimin e sistemeve shumëpartiake dhe pjesëmarrjen popullore në procesin politik: 4.25 / 7.00

Përsa i përket Shoqërisë Civile – se si vlerësohet kapaciteti organizativ dhe qëndrueshmëria financiare të sektorit qytetar; mjedisit ligjor dhe politik në të cilin vepron; funksionimin e sindikatave; pjesëmarrja e grupeve të interesit në procesin e politikave; dhe kërcënimin e paraqitur nga grupet ekstremiste antidemokratike: 4.75 / 7.00

Përsa i përket Lirisë së Medias – se si shqyrtohet gjendja aktuale e lirisë së shtypit, duke përfshirë ligjet për shpifjen, kërcënimin ndaj gazetarëve dhe pavarësisë editoriale; funksionimin e një shtypi të pavaraur dhe të qëndrueshëm financiarisht; dhe funksionimin e medias publike: 3.50 / 7.00

Përsa i përket Qeverisjes Demokratike Vendore – se si e konsideron decentralizimin e pushtetit; përgjegjësitë, zgjedhjet dhe kapacitetet e organeve të qeverisjes vendore; dhe transparencën dhe llogaridhënien e autoriteteve vendore: 4.50 / 7.00

Përsa i përket Kornizës Gjyqësore dhe Pavarësisë – se si vlerëson mbrojtjen e Kushtetutës dhe të të drejtave të njeriut, pavarësinë e gjyqësorit, statusin e të drejtave të pakicave etnike, garancinë e barazisë para ligjit, trajtimin e të dyshuarve dhe të burgosurve dhe respektimin e vendimeve gjyqësore: 3.25 / 7.00

Përsa i përket Korrupsionit – se si shqyrtohen perceptimet e publikut për korrupsionin, interesat e biznesit të politikëbërësve kryesorë, ligjet për zbulimin financiar dhe konfliktin e interesit, dhe efikasitetin e nismave kundër korrupsionit: 3.00 / 7.00

Burimi: https://freedomhouse.org/country/albania/nations-transit/2024

Pagesat informale janë tipike për punonjësit në sistemin shëndetësor shqiptar

Prioritet strategjik i skemës së kujdesit shëndetësor është mbulimi universal i popullatës me shërbim shëndetësor. Mbulimi universal me shërbim shëndetësor do të thotë që të gjitha kategoritë e popullsisë të kenë akses të barabartë në shërbimet shëndetësore të ofruara në vend në nivel parësor dhe spitalor.

Studimet e ndryshme kanë konkluduar që pagesat informale janë tipike për punonjësit në sistemin shëndetësor shqiptar¹. Kjo mbështetet dhe nga fakti që në raportin e fundit të progres raportit të Komisionit Europian për Shqipërinë citohet që “ekonomia informale në Shqipëri vazhdon të mbetet e lartë dhe është kryesisht e mbështetur në pagesat me para në dorë”.²

Në Shqipëri, 41.6% e popullsisë kanë një standard jetese në prag të varfërisë dhe për pasojë nuk arrijnë të përballojnë një jetese normale me të ardhurat që kanë, ku primare mbetet ushqimi dhe kujdesi shëndetësor. Skema e kujdesit shëndetësor nuk ofron mbështetje apo përjashtime për familjet me të ardhura të ulëta, të cilat shoqëruar dhe me faktorin tjetër të nivelit të lartë të pagesave nga xhepi që bëhen për shëndetësinë në masën 56%, dëshmojnë që mbulimi financiar i skemës së kujdesit shëndetësor rezulton i dobët dhe jo universal sikurse synohet.

Rreziku për të qenë i varfër ose përjashtimi social i referohet individëve që janë në rrezik për të qenë të varfër, ose thellësisht të privuar materialisht, ose që jetojnë në familje me intensitet shumë të ulët në punësim.

Në vitin 2022, ky tregues është vlerësuar 41,6 %, kundrejt 43,9 % vlerësuar në vitin 2021.

Krahasuar me mesataren e EU e cila rezulton në 21.6%, Shqipëria shënjon një përkeqësim të treguesit për vitin 2022 duke rezultuar në nivelin 41.6%, duke tejkaluar dhe Rumaninë e cila renditet në krye të listës së vendeve të EU me shkallën më të lartë të rrezikut për të qenë i varfër ose i përjashtuar social në masën 34.4%.

Krahasuar me Rajonin, shpenzimet publike në shëndetësi në Shqipëri rezultojnë më të ulëtat.

Skema nuk arrin të ofrojë mbulim universal sikurse synon në prioritetet strategjike. Përkundrazi, niveli i lartë i informalitetit të ekonomisë, shoqëruar nga pagesat e larta informale në sektor shëndetësor, bëjnë që barra më e rëndë të bjerë mbi familjet e varfëra.

Ky artikull është pjesë e raportit “FONDI I SIGURIMIT TË DETYRUESHËM TË KUJDESIT SHËNDETËSOR: A mbulon skema nevojat reale për kujdes shëndetësor?” zhvilluar dhe publikuar nga shoqata Together for Life në kuadër të projektit “Transparenca dhe Llogaridhënia në Sektorin e Shëndetësisë” mbështetur nga NED – National Endowment for Democracy. Për më tepër: https://www.togetherforlife.org.al/wp-content/uploads/2024/03/Raport_A-mbulon-Skema-nevojat-reale-per-kujdes-shendetesor.pdf

Can people afford to pay in Albania, New evidence on financial protection in Albania/ Tomini.S and Tomini.F (2020) ↩︎
Albania 2022 Report/EU Commission Paper/2022/faqe 6 ↩︎

Inefiçenca e shfrytëzimit të shtretërve në spitalet e Shqipërisë

Nga të dhënat e Raportit vjetor të Fondit të Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor (FDSKSH) 2019-2022 vihet re se spitalet universitare të cilat janë të gjitha të përqendruara në qytetin e Tiranës kanë dhe numrin më të lartë të shtrimeve me 159 mijë shtrime. Ndërkohë spitalet rajonale dhe ato bashkiake të cilat janë të shpërndara në të gjitha rrethet e vendit karakterizohen nga një trend në rënie i shtrimeve duke filluar që nga viti 2020. Në raportet vjetore 2019-2022 të FDSKSH mungon një analizë e arsyes të kësaj performance. Ndërkohë që po t’i referohemi informacionit për auditimet tematike që realizohen nga auditi i brendshëm i FDSKSH nuk gjendet informacion nëse është realizuar ndonjë auditim mbi eficiencën e financimit të spitaleve rajonale apo bashkiake që kanë një numër të vogël shtrimesh.

Më poshtë paraqitet, koeficienti mesatar i shfrytëzimit të shtretërve sipas tipeve të spitaleve:

Sikurse shihet koeficientët e shfrytëzimit të shtretërve në spitalet rajonale qëndrojnë nën nivelin prej 30%, ndërkohë që shfrytëzimi më i lartë i shtretërve mbetet në spitalet universitare të lokalizuara në qytetin e Tiranës.

Sa i përket treguesit tjetër të rëndësishëm të lidhur me ditët mesatare të qëndrimit, ajo që vihet re është që analiza e faktorëve të ndikimit nga FDSKSH vazhdon të bëhet në nivel agregat duke “kamufluar” nën këtë analizë spitalet problematike që kanë ditë mesatare qëndrimi të larta mbi nivelin mesatar.

Sikurse shihet problematikë paraqiten dy spitale universitare, spitali “Shefqet Ndroqi” dhe “Spitali Universitar i Traumës”, të cilët karakterizohen nga ditë të larta mesatare qëndrimi duke filluar nga 6 deri në 10 ditë. Në studime të ndryshme, koha e gjatë e qëndrimit në spitale lidhet në mënyrë të drejtpërdrejt me riskun e marrjes së infeksioneve e cila ndikon në treguesin tjetër të performancës së spitaleve të lidhur me shkallën e lartë të mortalitetit.

Nga ana tjetër sa më i lartë qëndrimi në spital, aq më shumë rritet kostoja për trajtimin e pacientëve. Në kushtet kur mesatarja e qëndrimit në spitalet universitare është 3.8 ditë nevojitet të analizohen shkaqet që qëndrojnë pas një mesatare qëndrimi kaq të lartë në spitalet e sipërpërmendura.

Treguesit e performancës nuk duhet të përdoren thjesht në nivel raportimi, por duhet të analizohen nga FDSKSH për të mundësuar dhe ndërmarrjen e hapave korrektues në menaxhimin e spitaleve që rezultojnë ineficientë në përdorimin e fondeve publike.

Dy nga katër koncesionet në shëndetësi i shpëtojnë hetimit parlamentar të opozitës

Kërkesa e opozitës për një komision hetimor në lidhje me koncesionet e qeverisë së kryeministrit Edi Rama në sektorin e shëndetësisë përfshin vetëm dy nga katër të tilla, dy të cilat janë sakaq nën hetim nga SPAK, ku njëri i ka të pandehurit në proces. Kërkesa e miratuar është e ndryshme nga ajo që grupi i Rithemelimit bëri gjashtë muaj më parë.

Fushata e grupit të Rithemelimit në opozitë për hetimin e koncesioneve të dyshuara korruptive të qeverisë aktuale në sektorin e shëndetësisë duket se ka harruar dy nga katër koncesionet e këtij sektori, bëhet e ditur nga kërkesa e depozituar në kuvend nga grupi kryesor i opozitës parlamentare dhe i publikuar së fundmi në faqen e internetit të kuvendit.

Grupi parlamentar më i madh i opozitës, i cili drejtohet nga deputeti Gazmend Bardhi dhe që njihet gjerësisht si “Rithemelimi”, arriti një kompromis politik me maxhorancën e kryeministrit Edi Rama, në të cilën, sjellja e tyre trazuese në proceset parlamentare ndërpritej ndërsa socialistët pranonin ngritjen e dy komisioneve parlamentare, të cilat më herët ata ia kishin mohuar opozitës me mjete të dyshimta ligjore dhe në shkelje të të drejtave kushtetuese të opozitës.

Ndërsa marrëveshja mes dy grupimeve kryesore politike në vend u përshëndet si një rikthim në normalitet në proceset parlamentare në Shqipëri, shumë vëzhgues ngritën pyetjen nëse, përveç kompromiseve të njohura, marrëveshja mbart edhe kompromise të fshehta. Në veçanti, pyetje u ngritën në lidhje me arsyen se pse opozita ka zgjedhur dy komisione hetimore, nga të teta të kërkuara prej saj, të cilat janë çështje kryesisht nën hetim nga SPAK dhe me potencial jo shumë të fortë politik. Por potenciali praktik i komisionit parlamentar për koncesionet në shëndetësi pritet të bjerret edhe më tutje, nëse shihet se dy nga katër të tilla, janë lënë jashtë objektit të hetimit.

Qeveria e kryeministrit Edi Rama dha në fillesat e mandatit të saj të parë dhe të dytë katër koncesione në sektorin e shëndetësisë, të cilat, i kushtojnë taksapaguesve shqiptarë mbi 50 milionë euro në vit. Që në kohën e procedurave të prokurimit, media dhe shqiptarët ngritën pikëpyetje, si sa i përket logjikës së dhënies së këtyre koncesioneve, ashtu edhe procedurës së përzgjedhur apo profilit të fituesve. Të katër koncesionet janë: Kontrolli bazë i popullsisë, njohur gjerësisht si Check Up, me kosto mbi tetë milionë euro në vit; ofrimi i setit të instrumenteve kirurgjikale, i njohur më së shumti si “sterilizimi”, i cili po kushton aktualisht rreth 17 milionë euro në vit; Koncesioni i shërbimit të dializës në pesë spitale, i cili po kushton aktualisht mbi 9 milionë euro në vit, dhe; shërbimet laboratorike spitalore, i cili po kushton mbi 18 milionë euro në vit.

Ndërkohë, kërkesa e grupit parlamentar të opozitës për komision hetimor parlamentar shkruan: “Në vijim të mbledhjes së Konferencës së Kryetarëve të datës 12.03.2024 dhe detyrave të lëna në atë mbledhje, lutemi gjeni bashkëlidhur projektvendimet e dakordësuara midis maxhorancës dhe opozitës, lidhur me:

Ngritjen e Komisionit Hetimor të Kuvendit për shërbimin publik të Sterilizimit dhe shërbimin publik të Check-Up në shëndetësi.
Ngritjen e Komisionit Hetimor të Kuvendit të Shqipërisë për Trajtimin e të Dënave në sitemin TIMS.”

Siç shikohet, kërkesa e opozitës nuk përfshin hetimin e koncesionit të shërbimit të dializës dhe as atë të shërbimeve laboratorike.

Dy koncesionet e përfshira janë sakaq nën hetim nga SPAK. I pari, ai i sterilizimit, ka sjellë deri më tani arrestimin dhe ngritjen e akuzave ndaj ish-zëvendësministrit të shëndetësisë Klodian Rrjepaj dhe biznesmeni Ilir Rrapaj. Të dy përfunduan në pranga për veprat penale të shpërdorimit të detyrës dhe mashtrimit, ndërsa gjykata kërkoi hetim edhe për ish-ministrin e Shëndetësisë Ilir Beqja dhe ish-ministrin e Financave, Shkëlqim Cani.

Sipas prokurorisë, Rrjepaj manipuloi kostot e shërbimit ndërsa transferoi fitimet në formën e kontratave të konsulencës te një kompani e cila ishte gjithashtu nën pronësinë e tij dhe që kishte vetëm një klient të madh, pra kompaninë koncesionare. Pasi prokurorët nuk gjetën fillimisht vepër penale nga ana e ish-ministrit Ilir Beqaj, gjykata urdhëroi hetime të mëtejshme, të cilat sollën thirrjen e tij si të pandehur për veprën penale të shpërdorimit të detyrës. Rezultatet e hetimit për koncesionin e Check Up nuk janë ende të ditura.

Kërkesa e opozitës sot për të hetuar vetëm këto dy koncesione nga katër, është në fakt e ndryshme edhe nga kërkesa e saj e mëparshme e shtatorit 2023. Në atë kohë, Rithemelimi kërkoi në kuvend ngritjen e një komisioni për hetimin e që të katërtave koncesioneve [link kërkesa], ndryshe nga kërkesa e pas kompromisit, e cila heq dy nga katër koncesionet nga objekti i hetimit.

Koncesionet e të dyja qeverive, asaj të Partisë Demokratike, 2005-2013, por në veçanti, asaj të Partisë Socialiste pas vitit 2013 kanë ngritur pikëpyetje për korrupsion dhe abuzime, nga shqiptarët apo nga institucionet ndërkombëtare. Fondi Monetar Ndërkombëtar ka ngritur vazhdimisht pikëpyetje duke i konsideruar ato si një përdorim “joefikas” i fondeve publike ndërsa ka paralajmëruar për rrezikun për stabilitetin financiar të vendit.

Burimi: BIRN

Vazhdon Odisea e abuzimit me listën e rimbursimit të barnave

Shqipëria është vendi i vetëm në Ballkan, i cili prej tre vitesh nuk ka futur asnjë bar të ri në rimbursim edhe pse ligji e detyron qeverinë që të përditësojë listën çdo vit. Kjo jo vetëm që mban padrejtësisht kostot e larta për buxhetin, por privon qytetarët nga alternativat e reja të kurimit, që janë regjistruar gjatë tre viteve të fundit.

Ministria e Shëndetësisë vazhdon ta mbajë të bllokuar listën e barnave pa dhënë asnjë shpjegim zyrtar, ndërkohë që nën zë sipas Kapital.al justifikohet se nuk ka fonde. Por fondet po vidhen pikërisht nga bllokimi i listës dhe shpenzimi i parave për barna, të cilat paguhen padrejtësisht me çmime të larta, ndërkohë që kanë humbur patentën dhe në treg kanë dalë alternativa më efektive shumë më të lira.

Janë miliona euro që do të kurseheshin ndër vite, të cilat mund të përdoreshin për futjen e barnave te reja, për terapi të cilat nuk kanë trajtim ose e kanë atë shume të kufizuar.

Kostoja totale e rimbursimit të barnave qëndronte në nivelin mesatar prej 11 miliardë lekësh për periudhën 2020-2022 dhe ishte planifikuar në nivelin 11.6 miliardë lekë për vitin 2023. Ndërkohë që kostoja totale e rimbursimit rritet, ajo që vihet re nga të dhënat e raportuara nga FDSKSH është që numri i pacientëve përfitues është në rënie. Kjo dëshmon që kostoja e rimbursimit të barnave vijon të rritet për një pacient. Në raportet vjetore të FDSKSH argumentohet që kjo rritje e kostos, vjen për shkak të përfshirjes në listën e barnave të rimbursueshme të llojeve të reja të barnave për disa kategori sëmundjesh me prevalencë të lartë të cilat rezultojnë të kushtueshme. ¹

Në një intervistë për Top Channel, Diana Toma shprehet se lista ka mbetur ajo e 2021, në të cilën nuk janë futur as barna të reja dhe as nuk është zgjeruar. Ajo vazhdon se pacientët për shkak të mungesës në listën e rimbursimit, ata që s’kishin mundësi të paguanin nuk e kanë marrë variantin e dytë, ose pacientët që e shikonin si domosdoshmëri marrjen e ilaçeve ishin të detyruar të shpenzonin një variant që nuk mbulohej 100%. ²

Gjithashtu ekziston dhe një anë tjetër e këtij problemi: inventari me tepricë i barnave dhe rimbursimi fiktiv. Sipas një artikulli te Kapitali³, një farmaci deklaron se ka blerë 100 njësi të ilaçit X dhe se ka shitur 80 njësi, për të cilat farmacia ka marrë rimbursimin përkatës nga shteti dhe rrjedhimisht duhet të kishte gjendje në inventar fizikë 20 njësi të tjera, por nga kontrolli i inventarit është konstatuar se gjendja fizike e barit në inventar është shumë më e lartë.

Nga raporti i Together For Life thuhet se në dokumentin e PBA 2022-2024 të publikuar nga Ministria e Financave dhe Ekonomisë, raportohet që numri i barnave të planifikuara për t’u rimbursuar për vitet 2022-2024 respektivisht do të jetë rreth 605, 615 dhe 625. Në raportin e monitorimit vjetor të buxhetit për vitin 2028 të publikuar nga MSHMS nuk raportohet për numrin faktik të barnave të rimbursuara në 2022 për të bërë të munduar dhe analizën e kostos së planifikuar me atë faktike por vetëm për numër pacientësh që përfitojnë nga rimbursimi.

Por ajo që vihet re është që në dokumentin e rradhës së PBA për vitet 2023-2025 raportohet që numri faktik për 2022 është 1191 barna dhe planifikimi për periudhën afatmesme është 1200, 1210 dhe 1220 . Ndryshimi i planifikimit nga një vit në vitin tjetër me 100% më shumë tregon një inkonsistencë të lartë në planifikim dhe një mungesë të theksuar të transparencës lidhur me mënyrën e shtimit të barnave në listë në mënyrë të shumëfishuar.

Materiali krijon konfuzion pasi nuk del qartë sa është numri barnave në listën e barnave të rimbursueshme dhe si është shtuar numri i barnave me dyfish në fakt nga ato të planifikuara në dokumentin e PBA 2022-2024, duke vënë në pikëpyetje seriozitetin e raportimit të të dhënave nga ministria përgjegjëse për shëndetësinë dhe mbrojtjen sociale dhe FDSKSH.

“Në momentin që lista nuk ka dalë brenda afatit kohor, gjithë sistemi farmaceutik ecën me një hap më të shkurtuar. Kjo sepse lista shoqërohet me ndryshimin e përvitshëm të sistemit të barnave. Për subjektet kjo përkthehet me dëmtim, sepse stoku nuk përkon me çmimin e ri,” shprehet Diana Toma.

Ky lloj sistemi dhe shumë sisteme të tjera “mbahen kaotike në mënyrë, që të mbeten shtigje të hapura për abuzime”, pavarësisht “gjithë shpenzimet e larta dhe tenderat pafund që institucionet publike kanë bërë në fushën dixhitale…Kjo është një skemë e mirëfilltë, e cila vjedh miliona euro në vit nga paratë e qytetarëve, por që askush nuk ka vullnetin ta gjurmojë deri në fund.” citon Kapital.

Ky artikull është pjesë e raportit “FONDI I SIGURIMIT TË DETYRUESHËM TË KUJDESIT SHËNDETËSOR: A mbulon skema nevojat reale për kujdes shëndetësor?” zhvilluar dhe publikuar nga shoqata Together for Life në kuadër të projektit “Transparenca dhe Llogaridhënia në Sektorin e Shëndetësisë” mbështetur nga NED – National Endowment for Democracy. Për më tepër: https://www.togetherforlife.org.al/wp-content/uploads/2024/03/Raport_A-mbulon-Skema-nevojat-reale-per-kujdes-shendetesor.pdf ↩︎
https://youtu.be/ZXla83_GeuM?si=F2doeTT4V–H1hOU ↩︎
https://www.kapitali.al/rikthehen-rimbursimet-fiktive-te-ilaceve-farmacite-dalin-me-teprica-fizike-barnash-te-rimbursuara/ ↩︎

Ku shkojnë fondet e planifikimit buxhetor?

Ajo që vihet re në shërbimin e kujdesit parësor është rritja e numrit të vizitave të kujdesit parësor të cilat në shifrat fakt tejkalojnë dhe parashikimet afatmesme të periudhës. Në dokumentet buxhetorë afatmesëm të MSHMS (Ministrisë së Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale) për vitet 2022-2024 ishin parashikuar mesatarisht për periudhën 2022, 6.4 milionë vizita dhe në fakt numri i vizitave është rritur me 700 mijë më shumë duke shkuar në 7.1 milionë vizita. Rritja e numrit të vizitave nënkupton ulje të kostos për vizitë, e cila duhet të impaktojë nivelin e parashikimit të fondit të planifikuar për vitet pasuese. Në realitet planifikimi i bërë nga FDSKSH nuk merr në konsideratë treguesit faktik të numrit të vizitave dhe kostos për njësi.

Më poshtë paraqitet kostoja për vizitë në lekë referuar të dhënave më sipër:

Kostoja mesatare për një vizitë në kujdesin parësor i kushtoi FDSKSH (Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të kujdesit Shëndetësor) në vitin 2020 – 1156 lekë, ndërkohë që kostoja rritet me 17% në vitin 2021, dhe ulet me 12% në vitin 2022, në vitin 2023 planifikimi i kostos rritet me 40% duke shkuar në vlerë nominale në masën 1668.2 lekë nga 1189 lekë pra rreth 480 lekë më shumë.

Kjo rritje nuk vjen nga rritja e numrit të vizitave, pasi sikurse shihet planifikimi i vizitave rezulton në ulje. Referuar të dhënave zyrtare të INSTAT¹ indeksi i çmimeve të konsumit për vitin 2023 është 3.8%, çka është larg nivelit të rritjes së kostos së vizitës me 40% në vitin 2023. Mungesa e argumentave si dhe luhatshmëria e madhe e kostos për vizitë nga një vit në vitin tjetër, ngrenë dyshime mbi cilësinë e planifikimit buxhetor nga FDSKSH dhe për pasojë efiçiencën e përdorimit të fondeve. Theksojmë se pjesa më e madhe e kostos së kujdesit parësor përballohet nga të ardhurat nga kontributet dhe një pjesë e vogël e saj përballohet nga transferta e buxhetit të shtetit.

Paketa e check up-it, i kushtoi për vitin 2022 FDSKSH në masën 876 milione lekë pavarësisht se numri i pacientëve që përfituan nga paketa ishte nën numrin dysheme të përcaktuar në kontratë prej 475 mijë pacientësh. Përfituan nga shërbimi 454 828 qytetarë, pra 20 172 më pak se tavani, duke i kushtuar buxhetit të shtetit një humbje prej 37.2 milionë lekë të cilat i paguhen koncensionarit pavarësisht se nuk u kryen analizat.

Nga ana tjetër paketa e check up-it përfshin një numër të kufizuar analizash për qytetarët duke u reduktuar në një analizë gjaku komplet, urine komplet dhe EKG zemre. Kostoja e kësaj paketa përfshirë dhe kontrollin mjekësor shkon në 1800 lekë/person. Ndërkohë, po të krahasojmë një paketë të thjeshtë check-up të ofruar nga spitalet private numri i analizave të ofruara është minimalisht 26, dhe paketat rezultojnë të diferencuara sipas gjinisë duke ofruar kontrolle specifike parandaluese për femrat sikurse janë eko e gjirit dhe PAP testi apo Antigeni prostatik specifik (PSA) për meshkujt. Kostoja e plotë e një pakete të thjeshtë kontrolli bazë me 26 analiza rezulton në masën 6800 lekë².

Sikurse mund të analizohet lehtësisht paketa e kontrollit bazë të shtetit kushton sa 1/3 e një pakete të ofruar në një spital privat, por numri i analizave të ofruara është sa 1/8 e atyre të ofruara nga spitali privat. Në këtë kontekst vihet në diskutim:

Eficenca e përdorimit të fondeve publike;
Efektiviteti i politikës së kontrollit bazë për të garantuar mbulimin universal të popullsisë me shërbim si dhe për të parandaluar sëmundje me prevalencë të lartë;
Deri tani nuk rezulton të jetë publikuar ndonjë analizë e efektivitetit të politikës së kontrollit bazë në aspektin mjekësor të saj, analizë që duhet të ishte pjesë e raporteve të monitorimit vjetor të performances së MSHMS dhe e FDSKSH në kuadër të transparencës, me kontribuesit dhe me të gjithë palët e interesuara.

Burimi: Ky artikull është pjesë e raportit “FONDI I SIGURIMIT TË DETYRUESHËM TË KUJDESIT SHËNDETËSOR: A mbulon skema nevojat reale për kujdes shëndetësor?” zhvilluar dhe publikuar nga shoqata Together for Life në kuadër të projektit “Transparenca dhe Llogaridhënia në Sektorin e Shëndetësisë” mbështetur nga NED – National Endowment for Democracy. Për më tepër: https://www.togetherforlife.org.al/wp-content/uploads/2024/03/Raport_A-mbulon-Skema-nevojat-reale-per-kujdes-shendetesor.pdf

https://www.instat.gov.al/media/12745/ick_tetor_2023.pdf ↩︎
https://intermedica.al/oferta-e-plota/ ↩︎

Zheni Gjergji: Qeveria jo transparente, shqiptarët paguajnë 60% nga xhepi i tyre për shërbim dhe trajtim shëndetësor

Gjatë tryezës së diskutimeve organizuar nga Shoqata Together for Life, ku u prezantua raporti me temën “Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor – A mbulon skema nevojat reale të kujdesit shëndetësor”, mbështetur nga National Endowment for Democracy, kryetarja e e Komisionit të Shëndetësisë, Zheni Gjergji deklaron se, pavarësisht se qeveria flet për “buxhete historike”, Shqipëria është një nga vendet me buxhete më të ulëta për shëndetësinë.

“Komisioni i Shëndetësisë analizon cdo vit buxhetet që akordon qeveria shqiptare për shëndetësinë dhe ajo që vihet re është se këto buxhete e klasifikojnë Shqipërinë si një nga vendet me buxhetet më të ulëta, krahasuar me vendet e BE dhe ato të rajonit. Ne shkojmë diku te 30% e Prodhimit të Brendshëm Bruto, ndërkohë që vendet e rajonit dhe të Europës shkojnë tek 47-56% . Pra ne shikojmë se i gjithë kalvari i marrjes së shërbimit shëndetësor për qytetarët shqiptarë vjen edhe nga mungesa e një buxheti që vazhdon të jetë një buxhet që nuk lëviz. Vetëm në vitin 2021 kemi pasur një rritje të lehtë të buxhetit për shkak të COVID me 7.5 %, pastaj po të shikojmë buxhetin e 2024 ka një ulje diku rreth 1.5%. Sot në vitin 2024, edhe pse dixhitalizimi dhe ashtuquajtura e qeverisë Transparenca propagandohet si e një niveli të lartë, në fakt e vuajmë edhe ne si Komision i Shëndetësisë mungesën e Transparencës. Materialet për buxhetin apo edhe për ligje të cilat kanë kaluar në komision vijnë ditën e fundit apo orën e fundit përpara se ne të shqyrtojmë buxhetin apo ligjet që kanë prekur sistemin shëndetësor, siç ka qenë ligji i autonomisë financiare, por edhe ligji për studentët që prek të ardhmen tonë,” u shpreh Gjergji gjatë tryezës së diskutimeve.

Sipas saj qytetarët shqiptarë paguajnë më shumë nga xhepi i tyre për të marrë shërbim dhe trajtim mjekësor.

“Këmbanë alarmi për komisionin ishte edhe raporti i OBSH-së, që vërtetoi dhe njëherë që shqiptarët janë qytetarët që pagujnë më shumë për sistemin shëndetësor, rreth 465 dollarë në vit, nga këto 277 dollarë paguante secili qytetar nga xhepi i vet për shërbim dhe trajtim mjekësor. Që do të thotë se skema e FSDKSH bie, nëse ti mendon se 60% çdo qytetar e nxjerr nga xhepi vet për të siguruar shërbim dhe trajtim shëndetësor,” nënvizon ajo.

Znj. Gjergji nënvizon se shëndetësia falas në Shqipëri nuk ekziston.

“Ndaj edhe raportet e fondit kanë disa mangësi, sepse ndeshemi edhe me ankesat e qytetarëve, të medias, ndërkohë që është një gamë e medikamenteve të reja të cilat qarkullojnë në Shqipëri, por që nuk janë pjesë e listës së barnave të rimbursueshme. Sëmundjet Onkologjike nga 140 preparatë, vetëm 40 qarkullojnë në Shqipëri, çka do të thotë që nuk marrin protokollet e reja të miratuara nga OBSH për trajtimin e patologjive. Ky është një andikap. Lista rimbursueshme prej tre vitesh vetëm është iniciuar, por nuk është ndryshuar dhe në fakt nuk e kisha kapur te raporti i KLSH-së, që disa barna nuk përdoren fare nga kjo listë e miratuar prej vitesh, kshuqë është një alarm në fakt edhe për komisionin, i cili do të hartojë listën për 2024, që ta ketë në prioritetin e tij, që këto barna që nuk përdoren dhe kanë ndalë nga protokollet e mjekimit prej vitesh, nuk duhet të jenë më pjesë e listës së barnave të rimbursueshme, apo mendikamente të një cilësie jo të mirë të pamiratuara nga FGA apo dhe kritere të tjera.”

Problematikë shfaqet edhe me personat me aftësi ndryshe.

“Një kategori shumë e prekur nga skema e kujdesit shëndetësor janë invalidët. Vetëm 1% e personave me PAK mbulohen në shërbimin shëndetësor dhe pagesa mesatare e këtyre personave për ndihmën ekonomike ka rënë nga viti i aplikimit të skemës së re për ndihmën ekonomike dhe është parë që për vitin 2023 kemi 2.8 % të të ardhurave, dhe në 2014 kemi një rritje 0.4%,” thekson Gjergji.

Lidhur me autonominë spitalore, Gjergji shprehet se, “kemi kërkuar ekspertiza dhe për ligjin e autonomisë spitalore, që në gjykimin tim nuk pati një konsulencë të qartë edhe me stafet mjekësore të spitaleve rajonale, jo vetëm të QSUT, dhe besoj se ai është një ligj që shumë shpejt do të ketë handikapet e veta madhore në dhënien e shërbimit shëndetësor për qytetarët.”

Burimi: Gazeta Shëndeti

Petrit Vasili mbi autonominë spitalore: Proces i kompromentuar nga fillimi në fund / Selime Bregu: Koncensionari “zhvat” rreth 845 milonë lekë për punë të pabëra

Ish ministri i Shëndetësisë, Petrit Vasili vë gishtin në disa plagë që vuan sistemi ynë shëndetësor sot. Konstatimet e tij erdhën gjatë tryezës së diskutimeve organizuar nga Shoqata Together for Life, ku u prezantua raporti me temën “Fondi i Sigurimit të Detyrueshëm të Kujdesit Shëndetësor – A mbulon skema nevojat reale të kujdesit shëndetësor”, mbështetur nga National Endoëment for Democracy.

“Ajo që vjen nga qeveria është një produkt, i cili vetëm votohet,edhe kur në tavolinë vendosen mediokritete të padëgjuara në lidhje me fenomene të caktuara. Sistemi që keni marrrë në monitorim, nuk kam pse t’i kursej lëvdatat, sepse shëndetësia ka qenë gjithmonë e vështirë për t’u analizuar për shkak të komplikushmërisë së saj e karakterizuar me ca vështrime nga sipër, në kuadër pereceptimesh dhe analiza të tilla në rradhë të parë ndihmojnë ata që menaxhojnë sistemin. Mund të jenë të hidhura, por problemet këto janë. Me problemet duhet të përballesh, për t’ju ikur është shumë kollaj. Sistemi në përgjithësi vuan nga paqartësia, të cilën e ka sjellë politizimi pa kuptim në shërbim të propagandës. Sistemet kanë një gjë kokëforte, kanë nevojën dhe detyrimin e vijimësisë. Pra ndërtohen katet me shumë vështirësi, por gjithmonë hidhen kate të tjera. Ideja e rrënimit dhe bërjes nga e para është budallallëk, mungesë horizonti, në zhargon njerëz që nuk ia dinë zanatit. Ju e dini që ne kemi vuajtur idenë e “shëndetësisë falas”, të cilën po ua them haptas që edhe politikisht nuk e kam mbështetur kurrën e kurrës, sepse ishte jo realiste, solli një konfuzion të jashtëzakonshëm, gjë e cila u verifikua, nuk e ndryshoi modelin. Të njëjtin ligj kemi këtu, ligjin e 2010, me ndryshime të vogla, pra sistemi miks është me sigurime shëndetsore dhe kontribute nga shteti. E gjithë dogma ra, por çfarë krijoi? Konfuzion. Shëndetësia nuk e duron dot paqartësinë, kërkon një linjë shumë të qartë, së pari. Së dyti, ashtu siç thatë me ligjin e autonomisë ne hapim një epokë të re. Këto budallaliqe unë i kam dëgjuar në kohën e partisë së Punës. Pse duhet të themi fillon nga e para?! Pse s’duhet të përdorim atë që ka qenë më përpara e ta shpiem edhe më tutje? Tani e ka bërë publike dhe nuk ka pasur prononcime nga asnjë njeri”, tha Vasili.

Në lidhje me propozimin për autonomi spitalore, që parashikon delegimin gradual të vendimarrjes financiare dhe administrative nga strukturat e qeverisjes së përgjithshme te spitalet, ai shprehet se është një handikap i kompromentuar.

“Nismat për autonomi spitalore datojnë që në vitin 2000-2001 dhe duhet t’jua themi shqiptarëve, jo t’i gënjëjmë. Banka Botëror, OBSH dhe të tjera institucione në atë kohë ndërrmorën nismën në atë kohë, spitali pilot, spitali i Durrësit. Që në 2001, është nisur nga socialistët në atë kohë.

Por çfarë ndodhi më tutje, a pati thellim? Po në 2010 buxhet i parë, fondi që quhet sot të tëra paratë e administrimit spitalor i kaloi fondit dhe MSH mbante vetëm fondet minimale për programet e shëdetit publik edhe elementë të tjerë të promocionit.

Elementët e autonomisë u shtrinë deri në qendrat shëndetësore, të cilat dolën me llogari më vete dhe administronin veten e tyre, përfshirë edhe emërimin e personelit, që në atë kohë e kishte komuna, drejtori i Shëndetit Publik, drejtori i Parësorit dhe kryetari i komunës ishin njerëzit që përzgjidhnin personelin shëndetësor për t’ju përgjigjur ekzigjencave që kishte terreni. Gjithashtu, elementë të administrimit, të gjithë spitalet fondet e blerjes së barnave i bënin ata, dhe u decentralizuan. Nuk kishta më ministra që mbanin vulën e MSH dhe firmosnin barnat, por gjithë spitalet rajonale blinin vetë barnat. U rikthyen mbrapsht të gjitha dhe për më tepër u fut dhe praktika e koncensioneve. I bie që një autonomi do të bashkëjetojë me koncesione, që janë iniciativë e centralizuar, e kompromentuar fillim e mbarim.”

Sipas Vasilit, “Të thuash shëndetësi falas , mbulim universal dhe në të njëtën kohë ka edhe sigurime shëndetësore…” është një paradoks, ndërkohë që pesha e shpenzimeve nga xhepi nga 40% ka shkuar në 60%.

Ndërsa kryeaudituesja e KLSH-së Selime Bregu solli në vëmëndje problematikat kyçe të indetifikuara nga institucioni i KLSH-së.

Problematika më e fortë mbeten koncensionet, të cilit i paguhan plot 845 milonë lekë për të mbuluar popullatën me kontroll mjekësor , për një punë të pakryer.

“Ndër problematikat kryesore KLSH problematikat më të mëdha i ka konstatur në koncesione. Duke filluar që nga fillesat e tyre, ka propozuar ndryshime në formulimin e kontratave të koncensioneve, të cilat edhe janë marrë edhe nuk janë marrë në konsideratë nga Fondi dhe të gjithë aktorët që përfshijnë fondi (Ministria e shëndetësisë dhe Ministria e Financave). Duke filluar që nga koncensioni i paketës bazë që mbulon popullatën me kontrollin mjekësor, ku është evidentuar problematika në rradhë të parë ndaj rasteve të pakryera të cilat financohen totalisht nga buxheti i fondit dhe njëkohësisht përfitojnë TVSH, që do të thotë se shërbimi shëndetësor është i përjashtuar nga TVSH. Të dyja këto nuk janë korrigjuar ndër vite. Rreth 845 milonë lekë i paguhen koncensionarit, dhe për këto paketa që nuk realizohen është propozuar të financohet minimumi i tyre dhe shpenzimet fikse. Ne vazhdojmë dhe paguajmë për punë të pakryera.”

Zonja Bregu shton se, përtej kotratave të partneritetit, janë analizuar dhe kontrata të tjera si sterilizimi, dializa, dhe ajo e analizave, që kanë të njëjat problematika si chechk up, duke mos u shërbyer pacientëve mbi moton “Shëndet për të gjithë”.

Një problematikë me “flamur të kuq” mbetet lista e barnave.

“Sa i përket listës së barnave përfshihet një gamë dhe pas një rregulloreje, ka që në 2021 që lista indeksohet dhe nuk risillet një listë e re. KLSH ka evidentur një sasi të konsiderueshme barnash të cilat nuk kanë konsum. Do të thotë që kjo listë duhet urgjent të përmirësohet dhe të rishikohen alternativat e reja, që i shërbejnë popullatës, kryesisht të sëmurëve me tumore.”

Gjithashtu, kryeaudituesja Bregu u shpreh se në auditimet e performancës së kryera në spitalin Onkologjik dhe në disa rajone vihen re problematika të theksuara me regjistrin e pacientëve, ndonëse buxheti “trumbetohet” si historik.

“Nuk ka të dhëna për të sëmurët, si kanë lëvizur, përditësimin e regjistrit, ka shumë problematika si tek onkologjiku, si tek FSDKSH dhe në tërësi. Kemi një tavan për shërbimet e rimbursimit, kjo vërtetet mund të jetë një mënyrë kontrolli, por nuk i shërben pacientëve, sepse duke u vënë një kufi shpenzimeve nuk mund të harxhojnë më shumë sesa aq. Por duke e rishikuar listën dhe duke futur alternativa të reja, duke e bërë më adekuate atëherë fondi do të mundësojë një listë të përditësuar që do të mund t’i shërbejë pacientit, si dhe duke përdorur me efektivitet fondet publike. Synimi ynë është monitorimi i skemës , të cilën në të vërttë e marrim nga kontributet tona, por që buxheti të shkojë në vendin e duhur dhe në kohën e duhur, sepse nëse ne nuk i përditësojmë listën e barnave , paketat shëndetësore, apo rishikimet e kontratave koncensionare, kanë kaluar nga 2015 shumë vite që themi të njëjtën gjë dhe pvarësisht se FDSKSH pranon rekomandimet në mbi 90% nga KLSH, nuk vepron”, përfunon Bregu fjalën e saj.

Burimi: Gazeta Shëndeti

Barra e sëmundjeve rrit importet e farmaceutikës me 14% më 2023, por po konsumohen ilaçe më të lira

Sasitë e importeve të produkteve farmaceutike panë rritje të shpejtë vitin e kaluar me rreth 14%, pas një rënie të lehtë pas pandemisë.

Të dhënat e INSTAT referojnë se vitin e kaluar u importuan 6,753 tonë ilaçe nga 5,917 tonë me 2022, por shihet një tendence e rritjes së fortë e importeve nga Turqia.

Vitin e kaluar u importuan nga ky vend 1203 tonë produkte farmaceutike, të cilat zunë 17 për qind të importeve totale të këtyre produkteve. Para pandemisë në vitin 2019 importet nga Turqia zinin vetëm 8 % të importeve totale të produkteve farmaceutikë (shiko grafikun e mëposhtëm).

Ekspertët e tregut të farmaceutikës pohojnë se fondet e ulëta të rimbursimit kanë çuar konsumin e barnave drejt alternativave të lira që vijnë kryesisht nga Turqia, ndërkohë që përfaqësitë e kompanive shumëkombëshe janë tërhequr nga Shqipëria. Nga 13 të tilla që ishin para disa vitesh, tani janë vetëm 3 prej tyre.

Në vitin 2023, vendi ynë ka importuar 26,8 miliardë lekë (255,7 mln euro) produkte farmaceutike, por vetëm rreth 12 miliardë lekë ose 44% janë mbuluar nga fondi i rimbursimit që vihet në dispozicion nga qeveria shqiptare.

Të dhëna më të detajuara tregojnë se shqiptarët kanë akses të ulët te barnat kryesore që trajtojnë sëmundjet kardiovaskulare, onkologjinë, autoimunet, nervoret etj. Të dhënat nga Shoqata Shqiptare e Përfaqësive Farmaceutike tregojnë se barnat e reja që kanë një trend të lartë shitje në tregjet europiane dhe ato të rajonit ende nuk kanë hyrë në tregun shqiptar.

Ato kushtojnë shumë dhe nuk janë të përballueshme për pacientët, pasi shteti nuk i rimburson. P.sh. në Shqipëri nuk janë të pranishme të tilla si Apixaban, Pembrolizumab që trajtojnë sëmundje autoimune.

Tregu shqiptar është në zhvillim e sipër, ku barnat tradicionale gjenerike dhe ato jashtë patentës përfaqësojnë 76%, ndërsa trajtimi spitalor i specializuar dhe me terapi inovative vetëm 24%.

Përfaqësuesit e tregut farmaceutik thonë se nevojat e popullsisë janë shumë më të larta se furnizimet aktuale. Por përvoja globale ka treguar se financimet publike dhe orientimi i tyre i drejtë i çon përpara sistemet shëndetësore dhe përmirëson ndjeshëm shërbimet shëndetësore për popullatën.

Nga viti 2019 deri më 2024, buxheti i FSDKSH (struktura që financon shërbimet shëndetësore publike) është rritur me rreth 40%, ndërsa zëri i rimbursimit të medikamenteve vetëm 20%, sipas të dhënave zyrtare.

Në vitin 2019, fondi i rimbursimit zinte 24% të totalit të shpenzimeve të FSKDSH-së, ndërsa më 2024 vetëm 20.6%./Monitor

Burimi: Shendeti.com.al

Në 2022 bizneset arritën fitime rekord falë produktivitetit të lartë të punonjësve dhe pagave të tyre të ulta

Produktiviteti i punës, i cili mat të ardhurën që merret nga një i punësuar (shifra e afarizmit për të punësuar), shënoi rritje të ndjeshme gjatë vitit 2022 sipas të dhënave zyrtare nga INSTAT, të cilat burojnë nga të dhënat finale të Anketës Strukturore të Ndërmarrjeve, të publikuara së fundmi.

_{Burimi: INSTAT, përpunime të Monitor}

_{Burimi: INSTAT, përpunime të Monitor}

Shitjet neto për të punësuar për vitin 2022 kanë qenë 6.13 milionë lekë nga 5.11 milionë lekë në vitin 2021, duke u rritur me 20%. INSTAT referoi se, ky tregues është më i lartë tek prodhuesit e të mirave, në krahasim me prodhuesit e shërbimeve.

Në vitin 2022, shitjet e bizneseve u ndihmuan nga rritja e çmimeve, teksa shpenzimet për paga ndaj punonjësve u rritën me ritme më të ulëta. Sipas INSTAT, rritja reale e pagave (e indeksuar për inflacionin), ne 2022 ishte vetëm 1.5%.

Të dhëna më të detajuara tregojnë se në nga 12 qarqe të vendit, në 9 prej tyre pagat janë rritur më pak se inflacioni, duke ndikuar që paga reale në pjesën dërmuese të vendit ka shënuar rënie në krahasim me vitin 2021.

Bizneset arritën fitime rekord

Në vitin 2022, inflacioni mesatar arriti në 6.7%, si rrjedhojë e ndërprerjeve në zinxhirin e prodhimit që shkaktoi pandemia dhe më pas efektet e sulmeve të Rusisë ndaj Ukrainës në çmimet e mallrave.

Teksa rritja e kostove të biznesit u transferua te konsumatori final, sipërmarrjet kanë rezultuar me fitime rekord. Të dhënat e tjera nga Ministria e Financave bënë të ditur se të ardhurat nga tatim fitimi arritën rekordin prej 47.7 miliardë lekë, duke u rritur me 34% me bazë vjetore.

Edhe renditja e përvitshme e kompanive me fitime më të mëdha, që publikohet nga Monitor tregoi për rritje të ndjeshme të fitimeve.

_{Burimi: Ministria e Financave}

Tendenca ndryshoi në 2023

Por në vitin 2023, të dhënat tregojnë për një frenim të produktivitetit të punës, për shkak se pagat si në sektorin privat dhe në atë publik panë një rritje të shpejtë. Sidomos në sektorin privat rritja e pagave u nxit nga emigracioni, i cili shkaktoi mungesë të fuqisë punëtore, duke detyruar bizneset të sakrifikonin fitimet.

Rritja e pagës mesatare në sektorin privat vazhdoi të qëndrojë në vlera dyshifrore edhe gjatë tremujorit të tretë të vitit 2023. Ajo shënoi nivelin 14.5%, nga 15.0% në tremujorin e mëparshëm.

Në terma realë, rritja e pagës në sektorin privat qëndron në nivelin 10.4%, në të njëjtën vlerë sikurse edhe në tremujorin e dytë të vitit 2023.

Kjo rriti kostot e punës për njësi me 9.9% gjatë tremujorin e tretë të vitit 2023, në përshpejtim kundrejt normës 7.1% të regjistruar një tremujor më parë. Ecuria ka pakësuar produktivitetin i punës analizoi Banka e Shqipërisë ditët e fundit.

Luhatjet e produktivitetit

Përgjatë dekadës së fundit produktiviteti i punës pati luhatje dhe shpesh pësoi ulje edhe pse ekonomia ishte në rritje. Aksionet për formalizimin e ekonomisë rriten numrin e të punësuarve të ligjshëm, të cilët edhe pse në rritje nuk kishin se si të ndikonin në prodhim.

Në Shqipëri punësimi u rrit më shumë se rritja ekonomike, për pasojë të punësuarit ndanë më pak fitime nga puna.

Zhvillimet demografike, me plakjen e popullsisë dhe reduktimin e forcës së punës po ushtrojnë presion mbi modelin ekonomik të Shqipërisë.

Ekspertët dhe institucionet ndërkombëtare financiare bëjnë thirrje se Shqipëria duhet të rrisë aftësitë mësimore për të orientuar ekonominë drejtë inovacionit dhe sektorëve me produktiv.

Analizat e institucioneve të specializuara si FMN dhe Banka e Shqipërisë tregojnë se rritja e pagave pa rritur produktivitetin në ekonomik kthehet në rrezik, duke ndikuar në rritjen e çmimeve dhe jo të mirëqenies.

Praktikat e vendeve të tjera kanë treguar se produktiviteti i punës rritet duke orientuar ekonominë në teknologji, inovacion dhe në prodhime e shërbime që kanë vlerë të lartë në treg.

Por për të arritur këtë stad vendit i duhet një forcë pune e mirarsimuar dhe me aftësi.

“Revista Monitor” https://www.monitor.al/ne-2022-punonjesit-prodhuan-me-shume-por-u-paguan-me-pak-ndersa-bizneset-arriten-fitime-rekord/

Analiza

Recent Posts

Recent Comments

Cause Categories

Latest Posts

RRETH NESH

TOGETHER AGAINST CORRUPTION